تاریخچه دانشگاه تهران

تاریخچه درمیان موسسات و سازمان های وابسته به آموزش عالی کشور دانشگاه تهران  از هرحیث و از هر نظر از جایگاهی رفیع بهره مند است . در واقع  اگرمتغیرهایی چون سابقه و قدمت ، تدریس استادان بنام و بلند مرتبه ،تحصیل دانشجویان ممتاز، کثرت دانشجویان ، استادان و کارکنان ،ارزش مدارک تحصیلی در کشور و خارج از آن ، پیوند و تعامل با دستگاههای اجرایی و موسسات و شرکت های صنعتى ، ادارى ، اجرایی  و...،داشتن کتابخانه ها و آزمایشگاه ها غنی و مجهز، تعدد رشته ها و دانشکده هاو موسسات پیوسته و وابسته ، واقع شدن در پایتخت  و در مرکز شهر و... را ازمعیارهای تعیین اعتبار و اهمیت یک دانشگاه  برشماریم ، بىگمان دانشگاه تهران را باید معتبرترین و مهم ترین  دانشگاه های کشور دانست . بی جهت نیست که از این دانشگاه با تعبیر((دانشگاه مادر))و((نمادآموزش عالى )) یاد شده است . اندیشه ایجاد مرکزی برای آموزش عالی در ایران و به تعبیر دیگر دانشگاه ،نخستین بار با تاسیس دارالفنون در 1230 ه.ش . به  همت میرزاتقی خان امیرکبیر عملی گردید. دارالفنون گرچه توسعه  نیافت اما تجربهمغتنمی پیش روی کسانی که در آرزوى آشنایی ایرانیان  با دانش های جدید وپیشرفت های اروپائیان در صنعت ، اقتصاد، سیاست  و... بوده اند، قرار داد. با عطف به این تجربه در 1307 ه.ش پروفسور دکتر محمود حسابى پیشنهادراه اندازی مرکزی جامع همه  یا اغلب دانش ها را با وزیر وقت فرهنگ ، دکترعلی اصغر حکمت ، در میان نهاد. در بهمن ماه سال 1312 شمسى، جلسه هیات دولت وقت تشکیل و در آن در موضوعآبادى تهران و زیبایى و شکوه ابینه، عمارات و کاخهاى زیباى آن سخن به میانآمد. مرحوم فروغى که در آن روز ریاست وزراء را برعهد داشت از یک سو و دیگروزیران از سوى دیگر زبان به تحسین و تمجید شهر گشودند و برخى از آنان براىجلب رضایت شاه در اینمقال، عنان از کف بدادنداما دراین میان مرحوم على اصغرحکمت کفیل وزارت معارف بى آنکه پیشرفتهاى پایتخت را نادیده انگارد با لحنىمحتاطانه چنین گفت:«البته که در آبادى و عظمت پایتخت شکى نیست » ولى تنهانقص آشکار آن اینست که «انیورسته»ندارد و حیف است که در این شهر نوین ازاین حیث از دیگر بلاد بزرگ عالم، واپس ماند». این سخنان ارزشمند تاثیر خودرا بر جاى نهاد و بى درنگ مقبول همگان افتاد از این رو آنان با تخصیصبودجه اولیه اى به میزان 250000 تومان بهوزارتمعارف اجازه دادند تا زمین مناسبى براى تاسیس دانشگاه بیابد و ساختمان آنرا در اسرع وقت پدید آورد. على اصغر حکمت بى درنگ دست به کار شد و جستجوبراى مکان یابى مناسب دانشگاه را با کمک و مشاوره آندره گدار، معمار چیرهدست فرانسوى که در آن روزگار به عنوان مهندس در خدمت وزارت معارف بود آغازکرد. آنان پس از جستجوى بسیار در میان ابنیه، باغها و زمینهاى فراوان آنروز اطراف تهران باغ جلالیه را براى احداث دانشگاه برگزیدن. در همین حالبر خلاف امروز که یافتن زمین مناسب در شهر تهران براى ایجاد دانشگاهى عظیمتقریباً ناممکن است، در آن روزها زمینهاى فراوانى وجود داشت که صاحبانآنها نه تنها در فروش آنها امساکى نداشتند بلکه براى واگذار به چنینمؤسساتى که مسلماً سود کلانى هم بدنبال داشت، سر و دست مى شکستند. از همینرو بود که گروهى از مالکین اراضى بهجت آبادباسوء استفاده هایى نظر وزیر مالیه وقت را جلب کرده بودند که زمینهاى آنهارا براى تاسیس دانشگاه خریدارى نماید. در حالیکه به نظر موسیو گدار عرصهآن زمینها تنگ و موقعیت آنها سیل گیر بود و براى تاسیس دانشگاه به هیچ روىمناسب نبود. با این همه مرحوم داور رجحان در جلسه هیات دولت به سختىبرخرید اراضى بهجت آباد پاى فشرد و نظر بیشتر اعضاء را جلب کرده و سرانجامدولتیان، بهجت آباد را برگزیدند. در همین حال که على اصغر حکمت دلشکسته وناامید ناظر ماجرا بود، رضا شاه وارد شد و پس از اطلاع از موضوع با قلدرىخاص خود اوضاع را برهم زد و گفت:« باغ جلالیه را برگزینید. بهجت آبادابداً شایسته نیست عرصه آن کم و اراضى آن سیل گیر است. دولتیان در برابراین سخنان قاطع، زبان در کام کشیدند و احدى دم برنیاورد. باغ جلالیه در شمالتهران آنروز ما بین قریه امیرآباد و خندق شمالى تهران قرار داشت. این باغزیبا که پوشیده از درختان کهنسال مثمر و غیرمثمر بود، در حدود 1300.قدر واپسین سالهاى حکومت ناصرالدین شاه قاجار به فرمان شاهزاده اى به نامجلال الدوله بنا یافته و در آن روز در مالکیت تاجرى ترک به نام حاج رحیمآقاى اتحادیه تبریزى بود. به هر حال باغ جلالیه از قرار مترى 5 ریال وجمعاً به مبلغ 100000 توامان از این تاجر خریدارى شد و موسیو گدار به سرعتمامور تعیین حدود، نرده گذارى، طراحى و اجراى عملیات ساختمانى در آن شد. در همین حال پانزدهم بهمن ماه 1313. ش لوح یادبود تاسیس دانشگاه با حضورمقامات دولتى در محلى که اکنون پلکان جنوبى دانشکده پزشکى است در دل خاکبه امانت گذاشته شد. آغاز عملیات ساختمانی طراحىپردیس دانشگاه را نیز همان معمار فرانسوى بر عهده گرفت. وى نخست طرحخیابانهاى اطراف و داخل دانشگاه را ارائه کرد و پس از تایید در پانزدهمبهمن 1313، عملیات اجرایى با کاشت نهال هاى درختان سایه گستر و با شکوهچنار در کنار خیابانها آغاز شد اکنون آن نهال هاى نحیف عمرى به درازاىدانشگاه یافته و آنان نیز هفتاد ساله شده اند. تاسیس دانشگاه تهران که باآغازآشنایىجدی ایرانیان بامغرب زمین مقارن افتاده بود این دانشگاه را به بستر اصلی ارتباط باتمدن مغرب زمین و علوم جدید تبدیل کرد. از آغاز فعالیت هاى  آموزشی دانشگاه تهران ، تاکنون ، همواره افراد شایسته و شخصیتهای برجسته و چهره های صاحب نامی در آن به تدریس یا تحصیل پرداخته اندکه در اینجا با صرف نظر از اسامى فعالان کنونی در عرصه های  سیاست ،اجتماع، علم و هنر، فقط به نام چند تن از درگذشتگان اشاره  مى شود.   استاد جلال الدین همایى ، عبدالعظیم  قریب ،بدیع الزمان فروزانفر، پروفسور محمود حسابى ، استاد علی  اکبر دهخدا، دکترمحمد معین ، مهندس مهدی بازرگان ، شهید دکتر مصطفی چمران ، دکتر یدا.. سحابى ، شهید دکتر محمد مفتح ، استاد شهید مرتضی مطهرى ، دکترعبدالحسین زرین کوب ، دکتر کریم ساعى ، دکتر احمد حامی و... پردیس دانشگاه تهران که از جنوب به خیابان انقلاب ، از شمال به  خیابان پورسینا و از شرق و غرب به ترتیب به خیابان هاى قدس و 16 آذر محدوداست در سال 1313 ه.ش در مساحتی به وسعت 21 هکتار تاسیس  شد. دراین مجموعه ساختمان دانشکده هاى: هنرهاى زیبا، ادبیات و علوم انسانى، علوم،فنى،حقوق و علوم سیاسى،پزشکى، دندانپزشکى ، داروسازی و ساختمانکتابخانه مرکزى - که از مهم ترین کتابخانههای کشور به شمار مى آید - ومسجد دانشگاه واقع شده است . سازمان مرکزی دانشگاه، اداره امور دانشجویى ، مرکز بهداشت و درمان دانشجویان، دانشکده محیط زیست ، جغرافیا،و... نیز در خیابان های اطراف  دانشگاه قرار دارند. نیز دانشکده های علوم اجتماعى ، علوم تربیتى، کویدانشگاه، اقتصاد،الهیات و معارف اسلامى به ترتیب در امیرآباد شمالی وخیابان مطهری واقع شده اند. هم چنانکه شماری دیگر از دانشکده هاو مراکز تحقیقاتی و پژوهشى دانشگاه تهران در بیرون از تهران درشهرهای قم ، کرج ، پاکدشت ، سارى ، چوکا و نشتارود واقع شده اند.درسال1370ه.ش دانشکده هاى: پزشکى، دندان پزشکى و داروسازى از دانشگاهتهران جدا شدند و دانشگاه علومپزشکى تهرانرا تشکیل دادند.

============== منبع: http://www.ut.ac.ir