رسانه ها و جنگ نرم
جهان، با ورود به عصر رسانه‌ها و شکلگیرى جامعه اطلاعاتى، دوران جدیدى را آغاز کرده است . درنظام نوین جهانى ما در عصر ی زندگی می کنیم؛ که در آن رسانه های گروهی جزء جدایی ناپذیر زندگی ما هستند...
رسانه ها و جنگ نرم
نویسنده: موسی کاظم زاده
( روزنامه نگار ،پژوهشگر حوزه تاریخ، فرهنگ ودین ، رسانه)
چکیده:
جهان، با ورود به عصر رسانه‌ها و شکلگیرى جامعه اطلاعاتى، دوران جدیدى را آغاز کرده است . درنظام نوین جهانى ما در عصر ی زندگی می کنیم؛ که در آن رسانه های گروهی جزء جدایی ناپذیر زندگی ما هستند.آنچه که رسانه ها به عنوان اطلاعات به ما انتقال می دهند، به اشکال مختلف در نحوه زندگی، اندیشه و احساسات ما و حتی فرزندان ماتعیین کننده است.
به عبارتی در دوران معاصر نسل کنونی جامعه از ابتدای حیاتش با رسانه‌ها بزرگ می‌شود و در دنیای اطلاعاتی و ارتباطی امروز، این نسل، بخش عظیم فرهنگ، ارزشها و هنجارهای جامعه خود و دیگر جوامع را از رسانه‌ها دریافت می‌کند.برخی از نظریه پردازان ارتباطی بر این باورند که رسانه‌ها اولویت ذهنی و حتی رفتاری ما را تعیین می‌کنند و اگر چگونه فکر کردن را به ما یاد ندهند، اینکه به چه چیزی فکر کنیم را به ما می‌آموزند.
اما، اینها دلیل نمی شود که ما برده و اسیر این رسانه های گروهی شویم.خواست خداوند این است که ما انسانها آزاده و خوشبخت باشیم . ما باید این نعمت الهی را حفظ کنیم و برای حفظ این نعمت باید خود و زندگی خود را از زیر نفوذ و تاثیرات منفی و سوء این رسانه ها خارج سازیم.ما نباید اجازه دهیم که آنها با شستشوی ذهنی ، کنترل زندگی مارا بدست گیرند و شخصیت ما را بر اساس استانداردهای مورد نظر خود پرورش دهند؛ شخصیت ما باید مستقل باشد نه این که مانند یک رباط از قبل برنامه ریزی شده باشد.
خداوند در آیه‌ی 217 سوره‌ی مبارکه‌ی بقره می‌فرماید: "و لایزالون یُقاتلونکم حتی یُرَّدوکُم عَنْ دینِکُم إن استطاعُوا". معنای آیه این است که دشمنان شما همواره با شما در جنگ هستند. واژه لایزالون، دلالت بر استمرار دارد و گویای این است که دشمنان همیشه با شما در جنگند منتهی بسته به شرایط مکانی و زمانی نوع این جنگ ممکن است متفاوت باشد. گاهی جنگ، جنگ نظامی است. گاهی اقتصادی است و گاهی نیز فرهنگی.
جنگ نرم در حقیقت شامل هرگونه اقدام روانی و تبلیغات رسانه ای است که “جامعه هدف” یا گروه هدف را نشانه می گیرد،در جنگ نرم «رسانه ها» ابزار بسیار قوی و کارآمدی محسوب می شوند که با اذعان تاسف باید گفت:در جنگ نرم رسانه ها اغلب در اختیار مراکز ثروت و قدرت هستند و هر آنچه که اربابان خود دیکته می کنند همان را منعکس می نمایند. بسیاری ازتحلیلگران حوزه سیاسی و رسانه معتقدند که با توجه به گستردگی دنیای ارتباطات، امروزه با جنگ رسانه ای نیز روبرو هستیم به شکلی که گفته می شود، هر رسانه ای که قوی تر است می تواند در جهت دهی به افکار عمومی مردم مؤثر عمل کند.
بی شک رسانه‌ها با پوشش گزینشی برخی رویدادها و چشم پوشی از بقیه وقایع،نقش تعیین کننده ای در جنگ نرم و مهار آن بر عهده دارند.بر همین اساس برای تقویت زیرساخت های فرهنگی و رسانه ها و مقابله با جنگ رسانه ای دنیای غرب، بایستی به نقش رسانه به عنوان یک ابزار مهم و جریان ساز بیش از پیش اهمیت بدهیم.در این میان دست اندرکاران حوزه رسانه کشورمان با تولیدات موثر ،آموزش، اطلاع رسانی و آگاهی بخشی و به عرصه کشاندن نخبگان در این عرصه ، تصویرسازی درست توام با امیدآفرینی و حفظ منافع ملی می توانند، نقش مهمی در کاهش عوارض روانی ، تقویت وحدت و انسجام ملی و ایجاد تحرک و نشاط در جامعه داشته باشند.
مقدمه
قرن بیستم با عناوینی چون عصر اطلاعات(Information Age)، عصر ارتباطات (Communcation Age)، عصر حاکمیت جریان آزاد اطلاعات(Free Flow of Information) و همانند آن یا دوران تله دموکراسی و یا دیالوگ جهانی ملل شناخته می شود. هزاران عنوان مجله و روزنامه منتشرمی شود، خبرگزاریهای بزرگ و کوچک بی شماری کار انتشار خبر را بر عهده دارند. سایتها و وبلاگهای خبری نیز به طرز گسترده اخبار و اطلاعات را منتشر می کنند. به نظر می رسد هیچ خبری دور از اذهان عمومی پوشیده نمانده و تنوع و کثرت اطلاعات، امکان کتمان اخبار و یا تحریف واقعیات را دشوار می نمایاند.
اما با نگاهی به استیلای جریان سلطه(Main Stream)بر جهان رسانه ای و انحصار حاکم در این حوزه به نتایجی غیر از آنچه ذکر شد خواهیم رسید.استفاده از عوامل مؤثر بر افکار عمومی اگر چه از دیر باز ملازمت قطعی با جنگها و لشکرکشی ها داشته و مدافعان نیز از آن بهره جسته اند، اماامروزه گستره وسیع منازعات روانی، این عرصه را تبدیل به یک میدان و جبهه ای از جنگ ساخته و فراتر از بهره گیری از ابزار رسانه ای، جنگ و منازعه ای تمام عیار را در عرصه رسانه ها به راه انداخته است. جنگ نرم نوع جدیدی از جنگهاست که در حوزه رسانه ها اتفاق می افتد. (رشد،1389، http://www.roshd.ir)
در این میان باید گفت که یکی از ابزارهای جنگ نرم، رسانه است، تأثیر رسانه‌ها در تحولات اجتماعی و سیاسی جوامع قابل مشهود است."ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که برای اخبار و داده‌های جدید گرسنه است؛ و هر کشوری دسترسی سریع‌تری به اخبار و اطلاعات برای شهروندان خود فراهم کند، از بقیه جلوتر می‌افتد. اگر همین شرایط را در رقابت کشورها در نظر بگیریم، نمی‌توان ادعا و نظریات بسیاری از کارشناسان سیاسی در مورد "جنگ دیجیتالی عصر جدید" را انکار کرد. این روزها، کشورها و قدرت‌های سلطه‌گر با بهره‌گیری از بیشترین حجم اطلاعات و انتقال آنها، اهداف خود را در خارج از مرزهای سرزمینی جستجو می‌کنند و به همین منظور رسانه‌های قدرتمندی برای انتقال اطلاعات و تفکرات استعماری خود به مردم کشورهای مختلف جهان راه‌اندازی می‌کنند که هر روز تعداد آنها در حال افزایش است. اکنون به جرأت می‌توان گفت که حفظ و گسترش قدرت استکباری نظام سلطه به حضور و ظهور رسانه‌هایشان در این دنیای دیجیتال وابسته است."( سایت نهاد رهبری،1389، http://www.nahad.ir)
بر همین اساس با توجه به نقش رسانه ها در جنگ نرم و تأثیر آنها بر تحولات اجتماعی و سیاسی جوامع، هدف اصلی این مقاله بررسی و تبیین نقش رسانه‌ها به عنوان یکی از دستگاه‌های فراگیر و گسترده و در دسترس همگان در انتقال محتوای فرهنگی و انتقال ارزشها و هنجارهای نسلی و تأثیر آنها در شکل‌گیری و یا عدم شکل‌گیری پدیده گسست نسلی به بررسی عملکرد رسانه های بیگانه و نقش آنها در جهت دهی به این فرآینده ها با توجه به داده‌های نظری و نظر صاحب نظران به تبیین موضوع جنگ روانی و تبلیغات رسانه ای از طریق رسانه‌ها و نقش این دستگاه‌ها در انتقال ومهار جنگ نرم به جوامع میپردازد.
جنگ نرم (Soft war)
جنگِ سخت، تعریفی روشن دارد. صفوف دشمن، مشخص و روشن است. در چنین نبردی، هر دو طرف تکلیف خود را می‌دانند. طرفین نیروها و سلاح‌های تهاجمی و تدافعی‌شان را به فراخور ارزیابی از حریف تدارک می‌بینند. این جنگ سخت است. در چنین جنگی خدعه کردن، یعنی جُستن راهی برای به زانو در آوردن حریفی که اگر قصور کنی ممکن است تو را به زانو در آورد. نیروهای حریف هر لحظه ممکن است بر نیروهای این سو غلبه کند. نمونه‌های کلاسیک جنگ سخت را همه نیک می‌شناسند. جنگ نرم اما چنین نیست. تعریف جنگ نرم هم البته مبهم نیست. جنگ نرم، خونریزی ندارد (بنا به تعریف). در جنگ نرم، اسیر و گروگان فیزیکی نمی‌گیرند. جنگ نرم، قاعده‌اش ناگزیر توسل به شیوه‌های غیرخشن و غیرخونریزانه است. جنگ نرم هم قاعدتاً برای جبهه‌‌ای معنا پیدا می‌کند که می‌داند حریف‌اش همه‌ی ابزارهای اعمال خشونت را در اختیار دارد؛ حریفی که قدرت وارد کردن همه‌ی ضربه‌های مهلک را دارد. حریفی که قوه‌ی قهریه و نیروی سرکوب دارد، حریفی که اسلحه دارد، حریف جنگ سخت نمی‌تواند باشد. توسل به جنگ نرم وقتی موضوعیت پیدا می‌کند که حریف عزم‌اش برای بر هم زدن قاعده‌های منصفانه‌ی بازی جزم باشد.( دهنوی، 1388 ، http://radio.irib.ir)
با این وجود «جنگ نرم» با مختصات تئوریک و پراتیک جدید خود بعد از شروع جنگ سرد Cold War و در اوج آن یعنی در دهه 1970 با مشارکت اساتید برجسته علوم سیاسی و علوم ارتباطات از جمله جوزف نای، هارولد لاسول، جان کالینز، اعضای برجسته آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) Central Intelligence Agency (CIA و فرماندهان ارشد پنتاگون با تاسیس مرکزی تحت عنوان «کمیته خطر جاری» طراحی ، تدوین وعملیاتی شد که مهمترین هدف آن بمباران تبلیغاتی علیه بلوک شرق و به ویژه شوروی بود که ظاهراً بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی این کمیته به «کمیته صلح جاری» تغییر کرده و همچنان فعال است و کانون تهاجمات روانی آن جهان اسلام و به ویژه جمهوری اسلامی ایران و هواداران منطقه ای آن از جمله حزب اله، حماس و کشورهای دوست ایران می باشد.
کشور ما به دلیل برخورداری از فرهنگ و تمدن کهن ایرانی- اسلامی، اصالت نژادی، وسعت سرزمین، کمیت و کیفیت جمعیت، امکانات نظامی، اقتدار سیاسی، نفوذ منطقه ای و بین المللی، منابع طبیعی، سرمایه اجتماعی، درایت وتوانمندی رهبران فرهنگی وسیاسی، یکپارچگی انسجام ملی و مهمتر از همه تمسک به فرهنگ و مکتب اهل بیت علیهم السلام و التزام به نظریه ولایت فقیه الگویی مترقی و متعالی برای کشورهای اسلامی و عامل مهمی در بیداری و خیزش ملت های اسلامی منطقه است. بنابراین غرب و در راس آن ایالات متحده کانون حملات نرم و براندازانه خود را متوجه ایران اسلامی کرده اند. (محبیان،1388، http://nahadsbmu.ir)
جان کالینز، تئوریسین دانشگاه ملی جنگ آمریکا، جنگ نرم را عبارت از «استفاده طراحی شده از تبلیغات و ابزارهای مربوط به آن را برای نفوذ در مختصات فکری دشمن با توسل به شیوه هایی که موجب پیشرفت مقاصد امنیت ملی مجری می شود» . می داند. (جان. ام. کالینز، 1370،ص 487 ).
برای جنگ نرم اصطلاحات مختلفی وضع شده است. آنچه با عنوان "soft war" یا جنگ نرم مطرح می‌شود در ادبیات غرب بیشتر به قدرت نرم یا "soft power" شناخته شده است که زیربنای فکری آن اولین بار توسط جوزف نای به شکلی علمی مطرح شد. وی در سال 1990 میلادی در مجله «سیاست خارجی» شماره 80 ، قدرت نرم را «توانایی شکل دهی ترجیحات دیگران» تعریف کرد. تعریفی که قبل از وی پروفسور حمید مولانا در سال 1986 در کتاب «اطلاعات و ارتباطات جهانی؛ مرزهای نو در روابط بین الملل» به آن اشاره کرده بود. با این وجود مهمترین کتاب در حوزه جنگ نرم را جوزف نای در سال 2004، تحت عنوان «قدرت نرم؛ ابزاری برای موفقیت در سیاست جهانی» منتشر نمود. (باقری، 1388، http:// www.Tebyan-Zn.ir)
اولین کسی که روی این مسأله کار کرده است، "سان تزو" است که در کتاب هنر جنگ نکته‌ای را مطرح می‌کند و می‌گوید: "می‌شود جنگید، اما مهمترین کار این است که شما در یک نبرد بدون جنگ، پیروزی را به دست بیاورید!" چیزی که او مد نظر قرار داده، همان عملیات روانی و جنگ نرم است. باید به استراتژی‌های رقیب و روحیه‌ی او حمله کرد؛ به‌گونه‌ای که آنها بپذیرند که شکست خواهند خورد. اگر کسی در ذهنش بپذیرد که شکست می‌خورد، حتماً در دنیای واقعی نیز شکست خواهد خورد. زیرا آنچه فرد را به مقاومت تشویق می‌کند، روحیه است. بنابر آنچه گفته شد، اگر بخواهیم تعریفی از عملیات و جنگ نرم ارائه دهیم، می‌توان گفت: "هر حرکتی که احیاناً به عنوان مقدمه‌ی جنگ نظامی مطرح می‌شود و روحیه‌ی طرف مقابل را هدف گرفته است" بنابراین تمام برنامه‌ریزی‌هایی که در این چارچوب باشد، جنگ نرم تعریف می‌شود. بنابراین در عملیات نرم روشهای مختلفی همچون فریب و دست‌کاری در منطق مخاطب، تردیدافکنی و جایگزینی منابع، طراحی ادبیات مناسب و الگوسازی از سبک زندگی غربی دنبال می‌شود تا به نتیجه‌ی دلخواه حاصل شود.(محبیان،1388، http://nahadsbmu.ir)
در این میان باید متذکر شد، "با وقوع حوادث تلخ پس از انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری، رهبر معظم انقلاب اسلامی با تصریح و تأکید بر طراحی قبلی این حوادث از سوی دشمنان، فرمودند نظام اسلامی با جنگ نرم مواجه شده است. موضوع جنگ نرم در فرمایشات معظم له چندین بار تکرار و همگان را به درک و فهم درست این جنگ فراخوانده و در جمع دانشجویان از آنان با عنوان افسران جوان عرصه جنگ نرم و در جمع اساتید و پژوهشگران دانشگاه ها، از آنان با عنوان فرماندهان و طراحان در میدان مقابله با جنگ نرم دشمنان یاد کردند.( جوانی، 1388، هفته‌نامه صبح صادق ، شماره 425 – ص8)
تحلیلگران این حوزه ، برچسب زدن، تلطیف و تنویر، انتقال، تصدیق، شایعه، کلی گویی، دروغ بزرگ، پاره حقیقت گویی، انسانیت زدایی و اهریمن سازی، ارائه پیشگویی های فاجعه آمیز، قطره چکانی، حذف (سانسور)، جاذبه های جنسی، ماساژ پیام، ایجاد تفرقه و تضاد، ترور شخصیت، تکرار، توسل به ترس و ایجاد رعب، مبالغه و مغالطه را از جمله تاکتیک های جنگ نرم برشمردند. در واقع تعریف علمی جنگ نرم عبارت است از «استفاده دقیق و طراحی شده از تبلیغات و ابزارهای مربوط به آن به منظور تاثیرگذاری بر عقاید، فرهنگ، سیاست، احساسات، تمایلات، رفتار و مختصات فکری دشمن با توسل به شیوه‌‌هایی که موجب پیشرفت مقاصد امنیت ملی می شود».
بنابراین جنگ نرم را می‌توان هرگونه اقدام نرم، روانی و تبلیغات رسانهای دانست که جامعه را نشانه گرفته و بدون درگیری و استفاده از زور و اجبار به انفعال و شکست وا می‌دارد." جنگ روانی، جنگ سفید، جنگ رسانهای، عملیات روانی، براندازی نرم، انقلاب نرم، انقلاب مخملی، انقلاب رنگی و... از اشکال جنگ نرم است."( فیروزی، 1388، ، http://www.hamandishi.net)
جنگ رسانه ای ( media war)
در عصری که رسانه‌ها، احاطه خود را بر سر تاسر عالم گسترده‌اند، نقش شگفت‌انگیز آنها در تحولات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و ... انکار ناپذیر است. این تکنولوژی‌ها به مثابه ابزارهایی تلقی می‌شوند که از توانایی عظیمی در قالب سازی و جهت‌دهی تصورات و اندیشه انسانها برخوردارند. امروزه رسانه ها، به عنوان واسطه‌ای برای پیوند دنیای توده‌وار در مسیر گریز‌ناپذیر انسجام اندیشه‌ها، سلیقه‌ها، آراء و علایق گام بر می‌دارند.( رشکیانی، February 2010 ، http://www.hccmr.com)
جهانی که به‌سوی کوچکتر شدن و در عین حال پیچیدگی بیشتر سیر می‌کند، جهانی که در آن اطلاعات، محرک عمده دانش، به‌وجود آورنده قدرت هستند و رسانه‌های جمعی نیز درآن نقشی کلیدی دارند، به نحوی که گفته می‌شود: " قدرت رسانهای همانا قدرت سیاسی است."( منصوری، July 2008 ، http://www.hccmr.com)
«اما، رسانه‌ها (چه در بخش دولتی و عمومی و چه در بخش خصوصی) پدیده‌های چندوجهی هستند: اغلب یک مؤسسه یا شرکت اقتصادی‌اند، یک نهاد اجتماعی- فرهنگی به شمار می‌آیند، یکی از ابزارهای تبلیغاتی حکومت هستند و در عالم سیاست، قوة چهارم تلقی شده‌اند.» (محمدی، 1376، ص18).
بر اساس این مقدمه باید گفت "جنگ رسانه‌‌اى از تاریخ باستان تا امروز وجود داشته و جزء لاینفک سیاست ابرقدرتها بوده است و آنچه که امروز کیفیت و کمیت این جنگها را عوض کرده، توسعه زیرساختهاى رسانه‌‌اى و تکنولوژى در یک قرن اخیر است. از جنگ جهانى دوم به بعد، این جنگ رسانه‌‌اى به یک رشته علمى و استراتژیک تبدیل شد که شاکله اصلى قدرت نظامى، اقتصادى، فرهنگى و سیاسى کشورهایى مثل آمریکا را تشکیل مىدهد.(مولانا ، 1379، http://www.porsojoo.com)
در این میان باید تاکید کرد "جنگ نرم نوع جدیدی از جنگهاست که در حوزه رسانه ها اتفاق می افتد. تعریف جنگ رسانه ای (Media War) « استفاده از رسانه ها برای تضعیف کشور هدف و بهره گیری از توان و ظرفیت رسانه ها(اعم از مطبوعات ، خبرگزاریها، رادیو، تلویزیون، اینترنت و اصول تبلیغات به منظور دفاع از منافع ملی است.»جنگ رسانه ای یکی از برجسته ترین جنبه های«جنگ نرم» Soft Ware و«جنگ های جدید بین المللی» است.»( رشد،1389، http://www.roshd.ir)
جنگ رسانه ای یا "media war"یکی از انواع جنگهای نرم "soft war" به شمار می رود که در آن سربازان میدان نبرد، خبرنگاران، گزارشگران، سردبیران و نویسندگان رسانه های مختلف اعم از مکتوب( روزنامه ها ومجلات) صوتی و تصویری (رادیو و تلویزیون) ماهواره ای و بین المللی(شبکه های ماهواره ای و خبرگزاری ها) و اینترنتی و الکترونیکی(سایتهای اینترنتی و روشهای الکترونیکی انتقال پیام )هستند.( حسین زاده، 1387 ، thttp://noorportal.ne)
رسانه‌های جمعی در معنای وسیع شامل تمامی وسایل ارتباطی است که در سطحی گسترده به انتشار اطلاعات، اخبار، عقاید، نظرات، آموزش، عملیات روانی، تبلیغات، توجیه، جهت‌دهی، ارشاد، انحراف و... می‌پردازند.
آنچه مسلم است جنگ رسانهای غیر از ابزارهای فنی و هنری، به ملزومات مختلفی از جمله آگاهی، آموزش، علم و تخصص نیز نیاز دارد. حامی، پشتیبان و سرمایه از دیگر نیازهای جنگ رسانهای است.
ابزارهای رسانهای تنوع فراوانی دارند و که در گروههای مختلف همچون دیداری، شنیداری، نوشتاری، ارتباطی، الکترونیکی، دسته‌بندی می‌شوند. در هر یک از این گروه‌ها تعداد بسیاری از ابزارها مورد استفاده قرار می‌گیرند. ابزارهای دیداری و شنیداری شامل گروههای ماهواره‌ای، سینما، تلویزیون، هنرهای نمایشی و تجسمی، خبرگزاریها، بازی‌های رایانه‌ای، فرستنده‌های پرتابل؛ ابزارهای شنیداری شامل رادیو با موج‌های کوتاه، بلند، موسیقی، آهنگ؛ ابزارهای نوشتاری شامل کتب، نشریات، روزنامه‌ها، شب‌نامه، اعلامیه، اوراق تبلیغی، ابزارهای ارتباطی، شامل تلفن، بی‌سیم، فکس، تلکس، تلگراف و ابزارهای الکترونیکی شامل اینترنت، تلفن همراه و…. هر یک از این وسایل و ابزار با کاربرد‌های مختلف، وظیفه اساسی انتقال پیام از مبدا پیام به گیرنده پیام (مخاطب) را برعهده دارند.( حاذق نیکرو، 1389، http://jang-narm.com)
رهبرمعظم انقلاب، که در دهه‌ی گذشته از واژگانی چون تهاجم فرهنگی، شبیخون فرهنگی، ناتوی فرهنگی مکرراً یاد کرده‌اند، اخیراً واژه «جنگ نرم» را مکرراً به کار برده‌اند و آن را واژه‌ی کلیدی در فهم شرایط اخیر، دانسته اند.در این میان رسانه‌های ارتباطی نقش ویژه‌ای در هدایت و کنترل آن برعهده دارند.
در بیانات رهبرمعظم انقلاب تاکید شده است ،" امروز مؤثرترین سلاح بین‌‌المللى علیه دشمنان و مخالفین، سلاح تبلیغات است؛ سلاح ارتباطات رسانه‌‌اى است. امروز این قوى‌‌ترینِ سلاح است و از بمب اتم هم بدتر و خطرناکتر است".( بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری،1388، http://farsi.khamenei.ir)
« من یک وقتی ... گفتم که رسانه‌ها و دستگاه‌های تبلیغاتی و اطلاعاتی وابسته به استکبار، میدان‌دارترین عناصر دشمنان استقلال ملت‌ها ... هستند ... امروز نسبت به آن چند سال قبل، که ما این حرف را زدیم، وسائل ارتباطی خیلی گسترده‌تر، وسیع‌تر، همگانی‌تر و متنوع‌تر شده است.» (در دیدار عید مبعث، 29/4/88 )
از اهداف جنگ رسانه‌‌اى مىتوان «تغییر و آلودگى محیط به نفع مهاجم»، «نفوذ در افکار عمومى و گمراهى آن»، «بسیج فکرى مردم»، «شخیصتکشى و شخصیتسازى»، «کوشش در شکست اراده مقاومت»، «نفاق و تفرقهانگیزى میان نخبگان و جناحهاى مختلف»، «مشغول کردن دولتمردان و سردمداران و روزنامهنگاران به مسائل جزئى و منحرف کردن آنان از مسائل اساسى» و «فراهم کردن محیط براى زد و خوردهاى داخلى و خارجى» را نام برد که نتیجه این جنگ، هم ابعاد خارجى و هم ابعاد داخلى دارد.( مولانا، 1379، http://www.porsojoo.com)
رسانه ها،جنگ روانی و افکار عمومی
رسانه ها پرچمدار و نماینده افکار عمومی هستند."هنگامی که ژاک نکر(Jacques Necker)وزیر امور مالی لویی شانزدهم برای اولین بار اصطلاح افکار عمومی را بکار برد تصور نمی رفت که افکار عمومی تا بدین حد در شکل گیری، تداوم و توفیقات جنگ مؤثر و مورد توجه باشد. وقتی سیمور هرش(Seymour Hersh) در سال 1968، گزارشی از یک قتل عام غیر نظامیان ویتنامی را انتشار داد، افکار عمومی بسرعت در برابر جنگ جبهه گرفتند.( رشد،1389، http://www.roshd.ir)
دراین راستا،" رسانه ها با تحولاتی که در جنبه های مختلف از بعد فن آوری تجهیزاتی و حجم و روش داشته اند به عنوان حاملان و منتقل کنندگان پیام می توانند در ساخت فرهنگ عمومی باورها و افکار عمومی موثر باشند. آنها بدون در نظر گرفتن مرزهای جغرافیایی عقیدتی و فرهنگی امکان حضور را در همه نقاط جغرافیایی پیدا کرده اند.تحلیل وضعیت رسانه‌ها در ترسیم چشم‌انداز افکار عمومی جامعه دارای اهمیت زیادی است. امروزه افکار عمومی در معرض موارد و مصادر گوناگون اطلاعات هستند و مانند گذشته نمی‌توان با انحصاری کردن ارایه اطلاعات، کنترل کامل افکار عمومی را در اختیار داشت.
رسانه در نخستین تعریف، افزون بر اطلاع رسانی، ابزاری برای پخش و اشاعه رویکردهای فرهنگی است. این رویکردهای فرهنگی دربرگیرنده ی مسایل مهم در عرصه های حیات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است. مهم ترین اصل در این رویکرد، آوردن تغییر در شیوه ی فکر، عادات، زبان، رسم و رواج ها و طرز تلقی مخاطبان است. با توجه به این پنداشت اگر شیوه ی این تأثیرگذاری مثبت، هدفمند و مبتنی بر ارزش های وابسته به رشد فرهنگی باشد، می تواند تغییر قابل ملاحظه ای را در افکار عامه و نحوه ی زندگی مردم ایجاد کند و اگر این شیوه مثبت نباشد، این تأثیر منفی، مدهش و فاجعه بار خواهد بود.
با این حال "نقش رسانه ها در برانگیختن احساسات ، تفکرو عواطف مردم بسیار اثرگذار است مانند حمله ی امریکا به عراق که نخست رسانه های آن کشور برای جلب افکار عامه، جنگ تبلیغاتی را راه اندازی کردند و سپس تهاجم نظامی بر آن کشور آغاز شد.بر این اساس بر همگان روشن است ،رسانه‌های همگانی بدون تردید نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری افکار عمومی دارند."الوین تافلر "، نظریه پرداز سرشناس آمریکایی در باره نقش رسانه‌ها در فرآیند عملیات روانی در آینده، معتقد است که وسائل ارتباطی عرصه نبرد آینده را می سازند که "از گلوله های سلاح های جنگی بسیار مرگبارترند " (شکرخواه، بهار83،ص. 85 )
از دیدگاه وی، عرصه نبرد فردا را گستره فرستنده‌ها، رسانه‌ها، پیام‌گیران و پیام‌سازان شکل می‌دهد. تافلر در عین حال، برخی از تاکتیک‌های این نبرد را که امروز، دوران جدید خود را سپری می‌کنند، معرفی کرده است که به اختصار عبارتند از:
1) تاکتیک حذف که کاملاً روشن است و بر حذف کردن پاره‌ای از اطلاعات استوار می‌باشد.
2) تاکتیک کلی‌بافی که در آن، جزئیات بزرگ جلوه داده می‌شوند، بیانیه‌های دیپلماتیک را می‌توان نمونه برجسته‌ای ازآنها دانست.
3) تاکتیک‌های زمانبندی که معمول‌ترین آنها تأثیر در بخش پیام است تا پیام‌گیر زمین‌گیر شود.
4) تاکتیک قطره‌چکانی که در آن، داده‌ها به جای آن که در یک سند ارایه شوند، در زمان‌های گوناگون به مقدار کم پخش می‌شوند.
5) تاکتیک تبخیر که در آن، شایعات پخش می‌شوند تا مخاطب سردرگم گردد؛ تاکتیک برگشتی‌ای که ساختن دروغ برای تست حریف است.
6) تاکتیک دروغ بزرگ که منظور از آن، همان شیوه‌های دکتر گوبلز، عنصر تبلیغات‌گر هیتلر است.( تافلر ،الوین ،1374)
شایان ذکر اینکه "رسانه‌ها کارکردی دو سویه دارند، اما بیشترین حجم بهره‌گیری از آن در دست نظام سلطه قرار دارد، چنانچه می‌توان با جرأت گفت حفظ و گسترش قدرت استکباری نظام سلطه به حضور و ظهور رسانه‌ها وابسته است. در این میان باید تاکید کرد، رسانه‌ها پل ارتباطی و بلکه وسیله تسلط بر افکار، اراده و احساسات بشریت در دوران معاصر به شمار می‌آیند."( حسینی، ۱۳۸۸، http://www.gerdab.ir)
در این رویکرد "ابزارهای ارتباطی و الکترونیکی تاثیرات عمیقی بر شکل دهی افکار عمومی دارند. لذا در جریان جنگ غیرسخت، رسانه‌ها نقش اصلی را به عهده دارند. در این مقطع تاریخی هم رسانه و هم سایر اشکال و ابزارهای نبرد نرم از اهمیت برخوردار می‌باشد. مارشال مک لوهان در همین خصوص می‌گوید؛ جنگ‌هایی که در آینده رخ خواهد داد به وسیله تسلیحات جنگی و در میدان‌های نبرد نخواهند بود بلکه این جنگها به دلیل تصوراتی صورت می‌پذیرد که رسانه‌های جمعی به مردم القا می‌کنند. رسانه‌ها به شیوه‌های گوناگون می‌کوشند فضای ذهنی گروههای هدف را در جهت اهداف و خواسته‌های حاکمان شکل دهند.
استفاده از عوامل مؤثر بر افکار عمومی اگر چه از دیر باز ملازمت قطعی با جنگها و لشکرکشی ها داشته و مدافعان نیز از آن بهره جسته اند، اماامروزه گستره وسیع منازعات روانی، این عرصه را تبدیل به یک میدان و جبهه ای از جنگ ساخته و فراتر از بهره گیری از ابزار رسانه ای، جنگ و منازعه ای تمام عیار را در عرصه رسانه ها به راه انداخته است.
استعمار صرف نظر از شیوه‌های کهن با بهره مندی از رسانه‌ها و اقدامات فرهنگی تلاش می‌کند نظام هنجاری گروه هدف را به سمت مطلوب خود تغییر دهد.
تغییر در علایق جوانان، مدل‌های پوشش و آرایش، ادبیات و منابع مطالعاتی، نحوه صرف اوقات فراغت، رواج مکتب‌های خاص هنری، تغییر در موسیقی رایج، گسست و بیگانگی با سنت‌های فرهنگی و فرهنگ سنتی در بین نسل جوان از آثار تغییر در نظام ارزشی جوامع محسوب می‌شود. بدیهی است که هویت ملی، دینی و اجتماعی ملت‌ها از جمله کانون‌هایی است که می‌تواند مورد هدف فعالیت‌های رسانهای قرار گیرد. شیوه‌های تبلیغی از طریق ابزارهای انسانی و فنی از قبیل رسانه‌های تصویری و نوشتاری همچون چاپ و نمایش، شبکه‌های ماهواره ای و اینترنت تاثیرات شگرفی را برفرآیند شخصیتی جوانان بر جای می‌گذارند.
با همه این اوصاف"در همین جهت امپراطوری رسانهای وابسته به صهیونیسم جهانی بیشترین سهم را در اقدامات جنگ نرم و در راستای جهانی‌سازی صورت می‌دهد. با نگاهی گذرا به حجم انبوه چاپ مطالب خاص با توسل به انگاره‌های مطلوب غرب در قالب انتشار کتاب، مجله و روزنامه و از طرفی کاربرد اخبار، اطلاعات و تحلیل ها از سوی پایگاه‌های خبری وابسته و صرف هزینه بسیار در این خصوص می‌توان به اهمیت موضوع پی برد. در جهان کنونی کسی نمی‌تواند نقش موثر تکنولوژی ماهواره‌ای بر ساختار ارتباطات و اطلاعات در سراسر دنیا را انکار نماید.( ذاکر اصفهانی، 1389، http://h-jangenarm.com )
آنچه جای تامل دارد توجه به این نکته است که "این رسانه ها هستند که به پیام معنا و شکل می دهند و بر" سازمان حسی و فکری " افرادی تاثیر می گذارند،پس رسانه ها در حقیقت خود پیام هستند.(لوهان،1964 )
براین اساس" نخستین نظریه‌ای که پیرامون دامنه اثرات رسانه‌های عمومی فرمول‌بندی شده است "نظریه گلوله " است، که از آن با اسامی دیگری، نظیر نظریه سوزن تزریقی یا نظریه کمربند انتقال، نیز یاد می‌شود . بانیان این نظریه بر این باورند که "پیام‌های ارتباط جمعی بر همه مخاطبانی که در معرض آنها قرار می‌گیرند اثرات قوی و کمابیش یکسانی دارند. " (سورین، 1381 )
به تعبیر کازنو در سالهای پس از جنگ جهانی این اندیشه در نظر مردم، چه عادی و چه تحصیل کرده، رواج یافت که وسایل ارتباط جمعی قدرتی فوق تصور دارند و می‌توانند افکار فلسفی و سیاسی را منقلب نموده و شکل تازه‌ای بدان بخشند و تمامی رفتارها را هدایت نمایند(ژان,کازنو ،1367.ص 45)
"دنیس مک کوئیل" (Denis Mcquil)، محقق برجسته آمریکایی، با انتشار کتابی به نام "نظریه ارتباط جمعی" (Mass Communication Theory) طبقه‌بندی‌های را درخصوص رابطه با نظام‌های رسانهای ارائه کرد. او در فصل پنجم این کتاب باعنوان "نظریه‌های هنجاری ساخت و کارکرد رسانه‌ها" (Normative Theory of Media Structure and Performance)، به بررسی نظام‌های ارتباطی دنیا پرداخت. او دلیل ازدیاد توجه به این گونه نظریه‌ها را، تمرکز مالکیت و مدیریت وسایل ارتباط جمعی در دستان صاحبان سرمایه و نگرانی دولت‌ها از تنوع به وجود آمده در رسانه‌ها (که به از دست رفتن انحصار اطلاعات و اخبار منتهی می‌شود) و همچنین پیدایش رسانه‌های فراملی (که به تضعیف فرهنگ ملی می‌انجامد) دانست.
مک کوئیل نظریه‌های هنجاری را به شش دسته تقسیم می‌کند:
1. نظریه آمرانه
2. نظریه رسانه‌های آزاد
3. نظریه مسئولیت اجتماعی
4. نظریه رسانه‌های شوروی سابق
5. نظریه رسانه‌های توسعه بخش
6. "نظریه مشارکت دموکراتیک رسانه ها" (Democratic-paricipant Media Theory)
در این نظریه که بیشتر، مناسب جوامع پیشرفته لیبرال است، ارتباطات، افقی و از وسایل ارتباط جمعی، در راستای انتقال خرده فرهنگ‌ها استفاده می‌شود. به عبارتی، «این نظریه، ضد رسانه‌ها و مخاطبان کلان و در جهت رسانه ها و مخاطبان خرد است. یعنی در هر نظامی، اعم از آمرانه یا آزدی‌گرا، شرقی یا غربی، با انحصار رسانه‌ها توسط کمپانی‌های بزرگ رسانهای، مخالف است.» (محسنیان راد، 1373، ص 18).
رسانه های جمعی با قدرت اعجاب انگیزی که دارند، نقش تعیین کننده ای در هدایت افکار عمومی و به خصوص جنگ روانی بر عهده دارند. بر این اساس اندیشمندان این حوزه عملیات روانی را اینگونه تعریف می کنند،" عملیات روانی استفاده دقیق و طراحی شده از تبلیغات و دیگر اعمالی است که منظور اصلی آن تأثیرگذاری بر عقاید، احساسات، تمایلات و رفتار دشمن، گروه بی‌طرف و یا گروههای دوست است به نحوی که پشتیبانی برای برآوردن مقاصد و اهداف می‌باشد ". (شیرازی، 1376 ،ص.15-14)
برای درک مفهوم “جنگ روانی” می‌توان به تعریف وزارت جنگ آمریکا اشاره کرد که در کتابی تحت عنوان «در صحنه نبرد» در سال ۱۹۵۵آورده شده است.در این کتاب مفهوم جنگ روانی چنین تعریف شده:
«جنگ روانی استفاده برنامه ریزی شده از تبلیغات و سایر اعمالی است که قبل از هر چیز با هدف تأثیر بر نظرات، احساس‌ها، موانع و رفتار جوامع دشمن، بی طرف یا دوست و به شیوه ای خاص که برای دستیابی به اهداف جبهه خودی صورت می‌گیرد.»در این تعریف، مفهوم جنگ روانی در دایره ای وسیع مطرح شده است و اعتقادش بر این است که این استراتژی، تمام جوانب امر تأثیرگذاری بر رفتار توده ای از انسانها را دربرمی گیرد.
شگردهای نوین جنگ روانی تقریباً از جنگ جهانی دوم ظهور پیدا کرد، همان گونه که صلاح نصر در کتاب خود «جنگ روانی» می‌نویسد:
«اهمیت جنگ روانی در آلمان هنگامی که آلمانی‌های شکست خورده در جنگ جهانی اول در پی آن برآمدند تا علل شکست خود را دریابند، افزایش یافت.»
صلاح نصر در این مورد می‌نویسد:«جنگ روانی که جدیدترین سلاح جنگی است علیه فکر، عقیده، شجاعت، اطمینان و میل به جنگیدن عمل می‌کند و جنگی دفاعی و هجومی به شمار می‌رود، چرا که در عین تقویت روحیه ملت و سربازان خودی، به شکستن روحیه دشمن میپردازد.
با توجه به این تعاریف، یکی از مهمترین ابزارهایی که در این جنگ به کار گرفته می‌شود، رسانه است. امروزه جنگ روانی دیگر محدود به موقعیت جنگی نمی‌شود، برای همین، می‌توان آن را معادل عملیات روانی تلقی کرد. از این روی، لوازم این عملیات نیز دیگر ارکان ارتش، مارش‌های نظامی یا نامه‌های پراکنده توسط هواپیمای دشمن بر شهرها و حتی ستون پنجم نیست. امروزه این رسانه‌های جمعی شامل رادیو، تلویزیون، اینترنت، ماهواره و مطبوعات هستند که کارکرد عملیاتی دارند و در پایان، صحنه‌گردانان این جنگ رسانه‌ها هستند؛ بنابراین، توجه به اهمیت رسانه و مدیریت بر رسانه، لازم و حیاتی در دنیا به شمار می‌رود و بی شک، در کشورهای پیشرفته با علم بر این هوشمندترین، آگاهترین و تواناترین افراد در رده‌های گوناگون رسانه شاغل هستند.( سیف‌پور، ۱۳۸۸، http://tabnak.ir)
بر این اساس و با توجه به مطالب مذکور "رهبرمعظم انقلاب به مسلئه مهمی تاکید دارند اینکه «مواجهه‌ی استکبار با نظام جمهوری اسلامی، دیگر از نوع مواجهه‌ی دهه اول انقلاب نیست. در آن مواجهه زورآزمایی کردند، شکست خوردند. مواجهه‌ی سخت بود؛ ایجاد جنگ بود، کودتا بود. در اول انقلاب کودتا راه انداختند و شکست خوردند، شورش‌های قومی راه انداختند، سرکوب شدند و شکست خوردند، جنگ تحمیلی به راه انداختند که هشت سال به طول انجامید .... اما {دیگر} این اولویت استکبار در مواجهه‌ی با نظام اسلامی نیست، اولویت آن چیزی است که به آن میگویند جنگ نرم.» (بیانات رهبری در دیدار با بسیجیان ، 4/9/88 )
در تعریف و ماهیت شناسی جنگ نرم، تعبیرات گوناگونی ابراز شده است: بهره‌وری کشور مهاجم از قدرت نرم (اطلاعات و دانایی)، فرهنگ و آمال و ارزشها هدف اصلی کشور مهاجم است؛ تاثیرگذاری بر افکار عمومی و توانایی تغییر انتخاب و ترجیحات دیگران است و تعاریف دیگر.
رهبری انقلاب، بدون آن که در مقام تفسیر تعریف باشند. در تبیین ماهیت آن چنین گفته‌اند:«جنگ نرم یعنی جنگ به وسیله‌ی ابزار فرهنگی، به وسیله‌ی نفوذ، به وسیله دروغ، به وسیله شایعه پراکنی، با ابزارهای پیشرفتهای که امروز وجود دارد، ابزارهای ارتباطی که ده سال قبل و پانزده سال قبل و سی سال قبل نبود.» (همان)
درهر حال ،آنچه مهم است این است که تکنولوژی های جدید بیش از آنکه ویران کنند،آفرینده اند و در موارد استثنایی (که می تواند پیامد طبیعی هر گونه تازگی باشد)،ممکن است ویرانی هم به دنبال داشته باشند.آنها ممکن است ساختارهای قبلی را از میان بردارند،در صورتی که ما ساختارها را برای خود ابدی فرض می کنیم.بنابراین چنین تصویرمی شود که تکنولوژی امری ویرانگر است.اما در صورت توجه به جنبه های موثر، مفید و کاربرد اصولی و منطقی آن می تواند در عرصه های گوناگون ما را در رده برندگان و کاربران عصر اطلاعات قرار دهد.
در جامعه اسلامی باید با تاکید بر اندیشه ورزی تلاش کنیم تا به تقویت جنبه های مثبت و تضعیف جنبه های منفی این پدیده نوظهور بپردازیم.تا اشکلات آن را شناسایی و بر طرف کرده و از آن در راستای تحقق اهداف عالی که تقویت بنیان فرهنگی اسلامی است،بهره بگیریم .(شرفی،خشکاب ، ،1388 ، نشریه علمی – تخصصی شورای عالی انقلاب فرهنگی،سال چهارم- شماره 33و34)
در این میان باید متذکر شویم که "پدیده جنگ نرم که هم اکنون به عنوان پروژه ای عظیم علیه جمهوری اسلامی ایران در حال تدوین و اجراست در شاخص هایی مانند ایجاد نابسامانی اقتصادی، شکل دادن به نارضایتی در جامعه، تاسیس سازمان های غیردولتی با اهداف خاص و در حجم گسترده، جنگ رسانه ای، عملیات روانی برای ناکارآمد جلوه دادن دستگاه اداری و اجرایی دولت، تضعیف حاکمیت از طریق روش های مدنی و ایجاد ناتوی فرهنگی متبلور می شود.( نادری ، 1388 کیهان، شماره 19494)
اما براى مقابله با این جنگ روانى و رسانه‌‌اى غرب باید از طریق اطلاعرسانى دقیق و روشنگرى و تحلیلهاى اقتصادى و بررسى دقیق این مطالب از طریق رسانههاى مستقل از استکبار توسط کانالهاى سنتى مانند حوزههاى علمیه، مساجد، نماز جمعه، حسینیه، دانشگاهها و انجمنهاى حرفهاى و بازارها که دایره اصلى جامعه مدنى اسلامى را در فرهنگ ما تشکیل مىدهند عمل نمود. .(مولانا ، 1379، http://www.porsojoo.com)
ابزارها و کارکردهای جنگ نرم
جنگ نرم با پشتوانه قدرت نرم انجام می‌گیرد. بنابراین تمامی ابزارهای حامل قدرت نرم را باید به‌عنوان ابزارهای جنگ نرم مورد توجه و شناسایی قرار داد. این ابزارها انتقال‌دهنده پیام‌ها با اهداف خاص هستند.
رسانه (کتاب ،مطبوعات ، نشریات ، رادیو،اینترنت و خبر گزاری‌ها)، ادبیات (داستان ،شعر ،رمان وطنز)، بین الملل(دیپلماسی ، سازمان‌های بین‌الملل ، عملیات روانی سفارتخانه‌ها اپوزیسیون خارج از کشور)وهنر (فیلم ، هنرهای تجسمی ،تئاتر و موسیقی) از جمله عرصه‌ها و ابزارهای جنگ نرم ازسوی نظریه پردازان این حوزه اعلام شده است. (فیروزی، 1388، http://www.hamandishi.net)
در این راستا "در عصر ارتباطات با تنوع ابزاری برای انتقال پیام از یک نقطه به نقطه دیگر هستیم."رسانه‌ها شامل رادیو، تلویزیون و مطبوعات، عرصه‌های هنر شامل سینما، تئاتر، نقاشی، گرافیک و موسیقی، انواع سازمان های مردم نهاد و شبکه‌های انسانی در زمره ابزار جنگ نرم به شمار می‌آیند. با توجه به این که در جنگ نرم از ابزار مختلفی استفاده می‌شود می‌توان گفت که به همان نسبت نیز گروههای مختلفی را مورد هدف و مبارزه قرار می‌دهد."( http://www.talabeblog.ir)
بدون شک،"جنگ نرم، کوشش برای دستیابی به اهدافی است که می تواند در جنگ نظامی نیز به صورت هدف در نظر گرفته شود؛ مثل تغییر یک نظام سیاسی یا تسلط بر منابع اقتصادی دیگران، اما در جنگ نرم، این هدف ها مستقیم و از راه های خشونت آمیز دنبال نمی شود؛ بلکه برای دستیابی به آن هدف ها، موضوعات و عناصر فرهنگی نیز به کار آمده و اهداف میانی فرهنگی برای رسیدن به منافع سیاسی و اقتصادی طراحی می شود.
در این رابطه، هر وسیله ای که بتواند نگرش ها و گرایش های افراد جامعه هدف را تغییر دهد، در جنگ نرم به کار می آید، که به این ترتیب، رسانه ها، ایجاد بحران اقتصادی، مشکلات سیاسی، تجاوزات سایبر، تبلیغات، فریبکاری، شعارسازی و تکرار دروغ ها - تا جایی که واقعیت به نظر برسد، به عنوان ابزارها و شیوه های جنگ روانی تنها بخشی از راه های پیشبرد جنگ نرم است که البته می توان موارد دیگری؛ مانند استفاده از باورهای دینی، ارزش های معنوی، نمادها و رفتارهای مقدس و سوءاستفاده از گرایش های متعالی و نیازهای والای انسان را نیز بدان افزود.( مظاهری سیف، 1389، http://www.rasekhoon.net)
مهاجمان در جنگ نرم، با چه ابزارهایی پیش می‌آیند، چه کارکردهایی را پیشه می‌کنند؟ بخشی از نکات مورد عنایت رهبرمعظم انقلاب، در این حوزه قرار دارد:
1. ایجاد اختلاف، بدبینی و تفرقه در مسئولان و جامعه اسلامی، از نکات اساسی در جنگ نرم است. این که بتوانند با حوزه‌ی سوءظن و تردید، انسجام و وحدت جامعه را در هم ریزند و از آن طریق، مقدمات فروپاشی را میسر سازند:«یکی از ابزارها در جنگ نرم، این است که مردم را در یک جامعه نسبت به یکدیگر بدبین کنند، بددل کنند، اختلاف ایجاد کنند، یک بهانه‌ای پیدا کنند، با این بهانه بین مردم ایجاد اختلاف کنند.» (بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با بسیجیان ، 4/9/88 )
2. بنیان‌های معنوی و باورهای ارزشی جامعه، از اهداف دیگر جنگ نرم است. بی‌تردید زیر ساخت جوامع (به ویژه جوامع دینی) باورهای معنوی و ارزش‌های فراگیر اجتماعی است، تهاجم به این قلمرو و تلاش در دگردیسی آن از عمده‌ترین کارکردهای جنگ نرم است.
«در جنگ روانی، و آن چه امروز در دنیا به آن جنگ نرم گفته می‌شود. دشمن به سراغ سنگرهای معنوی می‌آید که آن ها را منهدم کند، به سراغ ایمان‌ها و معرفت‌ها، عزم‌ها، پایه‌ها و ارکان اساسی یک نظام و یک کشور، دشمن به سراغ اینها می‌آید که اینها را منهدم کند و نقاط قوت را در تبلیغات خود به نقاط ضعف تبدیل کند، فرصت‌های یک نظام را به تهدید تبدیل کند.» (در دیدار با مجلس خبرگان رهبری - 2/7/88 )
3. دشمنان در جنگ نرم، می‌کوشند شخصیت سالم جامعه را نابهنجار کنند، از این رو، تلاش پیگیر دارند که ویژگی‌های چونان اعتماد به نفس، امید، مثبت‌نگری و ... را در هم ریزند و در زمین کویری، ترکتازی کنند و اهداف خویش را پیش برند:
«دشمنان نظام جمهوری اسلامی، چند خط را دارند دنبال می‌کنند ... یکی این است که نشانه‌های امید را مخدوش کنند، مورد خدشه قرار دهند .... به زور می‌خواهند این یأس را به جامعه القا کنند، وقتی یأس وارد جامعه شد، جامعه از پویائی خواهد افتاد، افراد مبتکر، افراد نخبه، افراد جوان و پرنشاط منزوی می‌شوند، کناره‌گیری می‌کنند، دست و دلشان به کار نمی‌رود، مشارکت‌ها کم می‌شود، پویایی جامعه از بین می‌رود، این یکی از خطوط کاری دشمن است.» (همان)
4. یکی دیگر از کارکردهای مهم در «جنگ نرم»، ایجاد جنگها زرگری و غفلت از دشمن است. اینکه در دعواهای ساختگی یا خودساخته، نقش و فعالیت تهاجمی او دیده نشود تا بتواند در آرامش و با تحرکات بالا، به اقدامات مورد نظر دست یازد.
«یکی از لوازم توجه و ملاحظه برای ضربه نخوردن، دیدن دشمن است که می‌خواهد به ما ضربه بزند. از این ما را نباید غافل کنند. خط اغفال به خصوص خواص و نخبگان از تاثیر دشمن، یکی از خطوط القایی و تبلیغاتی دشمن است.» (همان)
در پایان بایستی اشاره کرد که اهداف و کارکردهای فوق، با ابزارهای گوناگون اتفاق می‌افتد؛ اما در این میان، در جنگ نرم، رسانه‌های ارتباطی نقش ویژه‌ای یافته‌اند. بی‌تردید، می‌توان گرانیگاه جنگ نرم را، نبردهای رسانهای دانست. با تکامل تکنولوژی ارتباطی و تنوع رسانهای، اهمیت این ابزار، بیش از پیش خود را می‌نمایاند.(صالحی، ، 1388، http://www.khabaronline.ir)
ویژگی های جنگ نرم و راهکار ی برای مقابله آن
"هو الذی ینزل علی عبده آیات بینات لیخرجکم من الظلمات الی النور " (سوره‌حدید -آیه9)
"اوست خدایی که بر بنده‌اش آیاتی روشن فرو می‌فرستد تا شما را از تاریکی‌ها به نور هدایت کند. "
جنگ نرم با شروع دوره انقلاب علوم و فناوریها، خصوصاً فناوریهای اطلاعات، ارتباطات، الکترونیک و رایانه در سالهای اخیر طراحی شد و در حال حاضر سیر تکاملی خود را طی می نماید.
"جنگ نرم در پی تغییر قالب‌های ماهوی جامعه و ساختار سیاسی است. استفاده از ابزار روز از جمله از ظرفیت‌های فضای مجازی، ماهواره، تلفن همراه و...، تضاد آفرین بودن، تردید آفرین بودن، چندوجهی بودن از جمله ویژگی های بارزجنگ نرم است. دراین جنگ، ازتمامی علوم، فنون، شیوه‌ها و روشهای شناخته شده و ارزش‌های موجود استفاده می‌گردد. تضادهای به وجود آمده از طریق جنگ نرم، همبستگی اجتماعی و وحدت ملی را برهم می‌زند و زمینه‌های بروز بحران و درگیری‌های داخلی را فراهم می‌سازد. بنابراین تخریب وحدت ملی یکی از پیامدها و ویژگی‌های جنگ نرم است.
جنگ نرم که به صورت تدریجی و آرام شروع می‌شود، در نقطه‌ای به دلیل ایجاد جاذبه‌های کاذب، خود جامعه هدف را برای تحقق اهداف به کار گرفته و از این طریق بر دامنه تحرکات آن افزوده می‌گردد.
با نمادسازی‌ها، اسطوره‌سازی‌ها و خلق ارزش‌های جدید، در جنگ نرم از احساسات جامعه هدف نهایت استفاده انجام می‌گیرد. مدیریت احساسات یک رکن در مهندسی جنگ نرم به حساب می‌آید. در مدیریت احساسات، تلاش می‌شود از احساسات و عواطف جامعه هدف به عنوان پلی برای نفوذ در افکار و اندیشه‌ها برای ایجاد تغییر و دگرگونی در باورها استفاده شود. احساسات و عواطف به دلیل تحریک پذیری، زمینه‌های خلق بحران را فراهم می‌سازد.
نتایج جنگ نرم در صورت موفق بودن، پایدار و بادوام خواهد بود. هدف اصلی در جنگ نرم تغییر باورها و اعتقادات است. چنانچه این تغییر حاصل گردد، به راحتی تغییر مجدد و بازگشت به حالت اولیه میسر نمی‌باشد." (فیروزی، 1388، http://www.hamandishi.net)
اولین کاری که در مقابله با هرگونه عملیات نرم رقیب می‌تواند صورت بگیرد، "آگاهی‌بخشی" است تا هم رقیب بفهمد که ما متوجه اعمال او هستیم و هم ملت خودمان این آمادگی را دریابند. وقتی که از طریق آگاهی‌دهی، "مصون‌سازی" ایجاد شود، گام بزرگی برداشته شده است. البته این کار پیچیده است و در یک مقطع کوتاه انجام شدنی نیست.
بدون شک وظیفه رسانه‌های داخلی آگاه‌سازی مخاطبان از پشت صحنه جنگ نرم است و رسانه‌های داخلی باید پیچیدگی جنگ امروز را به مخاطب بشناسانند و او را نسبت به پشت صحنه اقداماتی که بسیاری از آنها در ظاهر و قالب خیرخواهانه و با نیت جنگ نرم، طراحی می‌شوند، آگاه سازند.
اطلاع‌رسانی مناسب و صحیح، اعلام اخبار از منابع اصلی، اعتمادسازی در افکار عمومی، توجه به رویکردهای اجتماعی مخاطب و توجه مسئولان به نظرهای مختلف به ویژه دیدگاه‌های منتقدان و همچنین پرهیز مسئولان خبری و فرهنگی از جهت‌گیری مشخص درباره موضوعات برای ایجاد مصونیت روانی در جامعه و مقابله با جنگ روانی دشمن ضروری است.
اعتمادسازی، امیدآفرینی، تلاش برای حفظ وحدت، جلوگیری از تفرقه بین مردم و پرهیز از اطلاق و بکارگیری عناوینی همچون جناح‌های دشمن و دوست و آگاه‌سازی مخاطبان از پشت صحنه جنگ نرم و پیچیدگی‌های جنگ امروز، مهمترین وظایف رسانه‌های کشور در فرایند مقابله با جنگ نرم دشمن است.( کیایی ، 1388، http://www.rajanews.com)
بر این اساس پژوهشگران این مسایل "اطلاع رسانی مناسب و درست در برنامه‌ها ، تبیین ماهیت منابع و شبکه‌های خبری گوناگون برای مخاطب ، ایجاد خلاقیت و نوآوری در تولید برنامه‌های متنوع و جذاب ، تلاش برای اعتمادسازی عمومی ،بهره‌گیری از همه ظرفیت‌های هنری برای رساندن پیام ، پرهیز از جبهه‌گیری مشخص و آشکار درباره موضوعات و ارایه غیر مستقیم پیام برای اثرگذاری بیشتر ، توجه به نظریات گوناگون، به ویژه منتقدان در برنامه‌ها در راستای افزایش اعتماد عمومی و غنای محتوایی برنامه‌ها،استفاده از برنامه‌سازان هوشمند، فکور و آگاه به سیاست‌های جامعه و در عین حال، متخصص در امور برنامه سازی ، تلاش برای ایجاد مصونیت روانی در جامعه (افکار عمومی)، تلاش برای آموزش و ارتقای سطح توانایی هنرمندان و تولیدکنندگان آثار هنری در رسانه ،بررسی و تلاش برای شناخت دقیق مخاطب و نیازهای او،پرهیز از تک بعدی نگری و رصد مداوم رسانه‌های غربی در راستای شناخت تاکتیک‌های جاری برای مقابله با آن،تغییر و بازنگری در ساختارهای تولیدات رسانه ای متناسب با نیاز روز ،تعریف دوباره خط قرمزهای رسانهای و حذف خطوط پیچیده نامدونی که بر پایه سلایق ترسیم شده است، نه مصلحت‌ها، با هدف بالا بردن حس اعتماد عمومی نسبت به رسانه و بازنگری و کاهش بروکراسی و سلسله مراتب طولانی تصمیم‌گیری در راستای انتشار سریع اخبار با هدف کنترل افکار عمومی" را از جمله روشهای رسانهای مقابله با جنگ روانی (جنگ نرم) اعلام می کنند.( سیف‌پور ،۱۳۸۸، http://www.tabnak.ir)
بر این اساس باید گفت،شفاف ترین ابعاد و راهکارهای مقابله با جنگ نرم را در فرمایشات و دیدگاه مقام معظم رهبری می توان به خوبی مشاهد کرد.
1-تقویت و پربار کردن فعالیت های فرهنگی و هنری
مقام معظم هبری دراین خصوص تاکید دارند: « من به شما عرض میکنم که این حرکت عظیم انقلاب اسلامى، یک حرکت تمام شده نیست. حالا یک گوشهى از لشکر آن من و شماییم که حالا یک ذره مثلاً اهل ادب و فرهنگ و اینها محسوب میشویم؛ «و للَّه جنود السّماوات و الارض»؛ ... این حرکت عظیمى که با انقلاب اسلامى شروع شد، یک حرکت تمام شده نیست؛ مطلقاً تمام شده نیست، آن حرکت ادامه دارد. همینى که حالا معمول شده که در بیانها و در تلویزیون و توى تبلیغات و توى دادگاه و توى زبان همه، میگویند: جنگ نرم؛ راست است، این یک واقعیت است؛ یعنى الان جنگ است. البته این حرف را من امروز نمیزنم، من از بعد از جنگ - از سال 67 - همیشه این را گفتهام؛ بارها و بارها. علت این است که من صحنه را میبینم؛ چه بکنم اگر کسى نمیبیند؟! .... این تمام نشده. چون تمام نشده، همه وظیفه داریم. وظیفهى مجموعهى فرهنگى و ادبى و هنرى هم وظیفهى مشخصى است: بلاغ، تبیین؛ بگویید، خوب بگویید. من همیشه تکیه بر این میکنم: بایستى قالب را خوب انتخاب کنید و هنر را بایستى تمام عیار توى میدان بیاورید؛ نباید کم گذاشت، تا اثر خودش را بکند.»( دیدار مقام معظم رهبری با جمعی از شعرا، مورخ ۱۳۸۸/۰۶/۱۴.)
۲. اتحاد مردم و جریان های سیاسی و دوری از اختلاف و تردید و بدبینی
مقام معظم رهبری در این مورد یادآورشده است:"دشمن در جنگ نرم تلاش دارد با استفاده از ابزارهای فرهنگی و ارتباطاتی پیشرفته و با شایعه و دروغ پراکنی و استفاده از برخی بهانه ها، میان آحاد مردم تردید، بدبینی، و اختلاف ایجاد کند ... در قضایای پس از انتخابات، به بهانه انتخابات، ایجاد تردید و اختلاف کردند تا دلهای مردم نسبت به یکدیگر و نسبت به مسئولان چرکین شود و در چنین فضای مشوش و شلوغی، عناصر مغرض، خائن و دست آموز خود را برای کارهای اخلال گرانه وارد صحنه کنند اما به دلیل بصیرت مردم به نتیجه نرسیدند ... هر اقدامی که موجب مغشوش و تهمت آلود شدن فضا شود و مردم را نسبت به یکدیگر بدبین و مردد کند، به ضرر کشور است ... من اصرار دارم که آحاد مردم و جریانات مختلف سیاسی، همه با یکدیگر متحد، در مقابل آن افراد معدودی باشند که مخالف اصل انقلاب و استقلال کشور هستند و هدف آنها تقدیم کشور به امریکا و استکبار است ... به کسانی که بدنبال مصالح کشور هستند، توصیه می کنم، از این اختلافهای جزئی، و غیراصولی صرفنظر کنند.» (بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با هزاران نفر از بسیجیان سراسر کشور، مورخ ۱۳۸۸/۰۹/۰۴.)
«امروز نشانه های وحدت عمومی و همدلی مردم قابل مشاهده است که مناظر بی نظیر آن، حضور مردم در نمازهای جمعه ماه مبارک رمضان، حضور گسترده در راهپیمایی روز قدس، و حضور با عظمت در نماز عید فطر در سراسر کشور است ... همه باید در مقابل این وحدت سرتعظیم فرود آورند و در جهت تحکیم آن تلاش کنند ... باید هرآنچه که امکان پذیر است در جهت حفظ و تقویت وحدت مذهبی، و وحدت قومی، تلاش شود.»( بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با رئیس و نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، مورخ ۱۳۸۸/۰۷/۰۲)
3-امید به آینده و دیدی خوشبینانه همراه با اعتماد به نفس به دور از ناامیدی
مقام معظم رهبری، امید و اعتماد به نفس را سبب نا امیدی مخالفان دانسته و در این باره می فرمایند: « مخدوش کردن نشانه های امید و تبدیل آنها به نشانه های یأس و تردید، و القای بن بست و سیاه نمایی، و در نهایت گرفتن پویایی جامعه یکی از خطوط مخالفان است.»( بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با رئیس و نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، مورخ ۱۳۸۸/۰۷/۰۲.)
ایشان هم چنین می فرمایند: « باید درست در جهت مخالف برنامه دشمن که به دنبال ایجاد فضای یأس و ناامیدی در دانشگاهها است، حرکت، و محیط درس و دانشگاهها را فضای امید به آینده کرد.» (دیدار مقام معظم رهبری با جمعی از اساتید و اعضای هیات علمی، نخبگان، و رؤسای دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی، مورخ ۰۸ /۱۳۸۸/۰۶.)
4. راه اندازی کرسی های آزاداندیشی و نظریه پردازی آزاد
مقام معظم هبری در این زمینه می فرمایند: « بهترین زمینه برای ایجاد فضای اظهارنظر آزاد، تسریع در راه اندازی کرسی های آزاداندیشی در دانشگاهها است.»( همان )
۵. بصیرت آحاد جامعه و بویژه نخبگان
یکی از مهمترین راهبرد های ارائه شده و مورد تاکید مقام معظم رهبری، بویژه پیرامون حوادث بعد از انتخابات و فتنه اخیر، برای مقابله با جنگ نرم، «بصیرت» آحاد جامعه به‌ویژه خواص و نخبگان است.ایشان در جمع مردم خونگرم چالوس و نوشهر در ارتباط با ضرورت وجود بصیرت می فرمایند : « بصیرت قطب‌نمای حرکت صحیح در اوضاع اجتماعی پیچیده امروز است به گونه‌ای که اگر کسی این قطب‌نما را نداشت و نقشه‌خوانی بلد نبود ممکن است ناگهان خود را در محاصره دشمن ببیند. اگر بصیرت نباشد، انسان حتی با نیت خوب ممکن است گمراه شود و در راه بد قدم بگذارد.» (بیانات مقام معظم رهبری در جمع مردم خونگرم چالوس و نوشهر ، مورخ 15/7/1388.)
ایشان با تاکید بر نقش نخبگان و خواص جامعه در اشاعه بصیرت می فرمایند: « بصیرت مهم است. نقش نخبگان و خواص هم این است که این بصیرت را نه فقط در خودشان، در دیگران هم به وجود بیاورند. آدم گاهی می‌بیند که متأسفانه بعضی از نخبگان خودشان هم دچار بی‌بصیرتی‌اند نمی‌فهمند. اصلاً ملتفت نیستند. یک حرفی یکهو به نفع دشمن می زنند. به نفع جبهه‌‌ای که همتش نابودی بنای جمهوری اسلامی است.»( بیانات مقام معظم رهبری در جمع اعضای دفتر رهبری و سپاه ولی‌امر ، مورخ 5/5/1388.)
۶. ایستادگی و عدم سازش در برابر دشمنان انقلاب و نظام اسلامی
رهبر معظم انقلاب در این رابطه می فرمایند :« به صراحت اعلام می کنیم ما با استکبار و نظام سلطه و تسلط چند کشور بر جهان مخالفیم و نخواهیم گذاشت این چند دولت با سرنوشت دنیا بازی کنند.» (بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با هزاران نفر از مردم آذربایجان ، مورخ 28/11/1388.)
ایشان در دیدار مردم مازندران ، حجت را بر استکبار جهانی و جریان مصلحت اندیش ، سازشکار و تحمیل گر داخلی تمام کردند و فرمودند : « در مقاطعی برخی طراحی‌های دشمن برای وادار کردن نظام اسلامی به باج دادن بوده است. اما امام(ره) بزرگوار هیچ‌گاه باج ندادند و همه بدانند ما نیز از طرف ملت ایران و از طرف خود به هیچ‌کس باج نخواهیم داد. ملت ایران می‌خواهد ملتی مستقل، پویا، حرکت‌کننده به جلو، عامل به احکام اسلامی و قدرتمند برای دفاع از حقوق و عقاید خود باشد. آیا این خواسته بحق جرم است؟»( بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با هزاران نفر از مردم مازندران ، مورخ 6/11/1388.)
براین اساس تحلیلگران این حوزه ،برنامه‌ریزی میان‌مدت و بلندمدت درخصوص مقابله با جنگ رسانهای نظام سلطه و اجرای جنگ رسانهای علیه آن، توسعه کمی‌و کیفی دستگاه‌های مرتبط و امکانات و تجهیزات مورد نیاز، شناسایی عوامل و امکانات داخلی، و منطقه‌ای مرتبط و امکانات و تجهیزات مورد نیاز، شناسایی عوامل و امکانات داخلی، منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای این جنگ،آموزش، توجیه و تربیت متخصصین مورد نیاز این نبرد، برگزاری همایش، نشست‌های تخصصی و هم‌اندیشی، ارتقاء سطح فعالیت‌های رسانهای وبهره‌گیری از فناوری برتر رسانهای و امکانات نوین ارتباطی در جهت مقابله با هجوم رسانهای را از جمله وظیفه دستگاه‌های مسئول جمهوری اسلامی‌در اجرا و مقابله با جنگ رسانهای اعلام می کنند.( حاذق نیکرو، 1389، مرکز پژوهشهای سیما)
رسانه‌ها و عملیات روانی بر ضد ایران
رسانه‌های جهانی امروز نقش و جایگاه بی‌سابقه‌ای در کنترل و هدایت افکار عمومی یافته‌اند. آنچه عموماً در رسانه‌های غربی می‌بینیم، مناظری مجازی‌اند که گاه با دنیای واقعیت به کلی متفاوت‌اند. در کشوری مانند امریکا، رسانه‌های خبری تحت نفوذ و مالکیت شرکتهای غول‌پیکر اقتصادی در انتقال و تفسیر اخبار، عمدتاً منعکس‌کننده‌ی ایدئولوژی طبقه‌ی حاکم جامعه‌اند.
دراین خصوص این نکته قابل ذکر است که "دشمنان انقلاب اسلامی و نظام مقدس جمهوری اسلامی، در دهه اول انقلاب، تمامی قدرت سخت افزاری خود را برای شکست انقلاب و ساقط کردن جمهوری اسلامی به صحنه آورده و به شکل های گوناگون از قبیل راه اندازی غائله های تجزیه طلبی در مناطق قومیتی، راه اندازی تروریسم داخلی، طراحی کودتای نظامی و تجاوز نظامی در قالب جنگ تحمیلی، تلاش کردند به اهداف خود برسند. ناکامی دشمنان در همه این اقدامات، سبب گردید آنان به این جمع بندی برسند که تا زمانی که مردم ایران براساس باورها و اعتقادات دینی و اسلامی خود عمل نمایند، مدافع نظام اسلامی و ولایت فقیه بوده و هیچ قدرتی قادر به شکست جمهوری اسلامی و نظام ولایت فقیه نخواهد بود. بنابراین براساس چنین جمع بندی بود که دشمنان از دهه دوم انقلاب با هدف ایجاد تغییر در باورها و اعتقادات مردم ایران تهاجم فرهنگی خود را آغاز کرده و اکنون تهدیدات نرم آنان علیه ملت ایران، وارد مرحله جنگ نرم شده است. (جوانی، 1388، هفته‌نامه صبح صادق ، شماره 425)
بر این اساس "کشور ما به دلیل برخورداری از فرهنگ و تمدن کهن ایرانی- اسلامی، اصالت نژادی، وسعت سرزمین، کمیت و کیفیت جمعیت، امکانات نظامی، اقتدار سیاسی، نفوذ منطقه ای و بین المللی، منابع طبیعی، سرمایه اجتماعی، درایت وتوانمندی رهبران فرهنگی وسیاسی، یکپارچگی انسجام ملی و مهمتر از همه تمسک به فرهنگ و مکتب اهل بیت علیهم السلام و التزام به نظریه ولایت فقیه الگویی مترقی و متعالی برای کشورهای اسلامی و عامل مهمی در بیداری و خیزش ملت های اسلامی منطقه است. بنابراین غرب و در راس آن ایالات متحده کانون حملات نرم و براندازانه خود را متوجه ایران اسلامی کرده اند و در کنار تحمیل 8 سال جنگ تحمیلی، کودتاهای گوناگون، حمایت از گروه های ضد انقلابی و ایجاد اغتشاش در کشور، از انواع متدهای جنگ نرم در حوزه های گوناگونی از جمله سینما، تئاتر، رمان و ادبیات داستانی، شعر، رسانه های دیجیتالی، گروه های مجازی و حقیقی، معنویت های ساختگی و عرفان های دروغین و... بهره برده اند."( باقری ،1388، www.Tebyan-Zn.ir http://).
بدون شک، "ابزارهای ارتباطی و الکترونیکی تاثیرات عمیقی بر شکل دهی افکار عمومی دارند. لذا در جریان جنگ غیرسخت، رسانه‌ها نقش اصلی را به عهده دارند. در این مقطع تاریخی هم رسانه و هم سایر اشکال و ابزارهای نبرد نرم از اهمیت برخوردار می‌باشد. در همین جهت امپراطوری رسانهای وابسته به صهیونیسم جهانی بیشترین سهم را در اقدامات جنگ نرم و در راستای جهانی‌سازی صورت می‌دهد. در عرص کاربرد فضای مجازی این اهمیت را پررنگ تر می‌یابیم. صرف نظر از تولید فیلم و سینما، تولید بازی‌های رایانه‌ای از ابزارهای پرنفوذی هستند که به علت تاثیرگذاری بالا و ایجاد انگیزه بسیار و جذابیت فوق‌العاده کودکان، نوجوانان و حتی بزرگسالان را هدف قرار داده اند. به همین دلیل کارگردانان و برنامه ریزان جنگهای رسانهای به آن توجه و امعان نظر دارند. اگر رادیو و تلویزیون در عصر جنگ جهانی دوم از اهمیت فوق‌العاده ای در راستای عملیات روانی برخوردار بود، دیری نپایید که صنعت نوین بازی های رایانه‌ای جای خود را در عرصه پدیده‌های صنعتی جدید باز کرد و به عنوان ابزار نوین عملیات روانی شناسایی شد.
امروزه این بازی‌ها بخشی از عملیات روانی استراتژیک را شامل می‌شوند که عمدتا به تشریح خطی مشی ها، اهداف و مقاصد سیاسی نظام‌های سیاسی می پردازند و بیش از همه در راستای استراتژی‌های قدرت‌های بزرگ بکار می‌روند . در دو دهه اخیر پس از فروپاشی شوروی، ایالات متحده در راستای نظم مطلوب خود و حاکمیت دموکراسی آمریکایی و ارزش‌های مدنظر خویش جهت تحقق استراتژی نرم، ابزارهایی از این دست را مورد توجه جدی قرار داده است. برای ایالات متحده بسترسازی لازم و ایجاد فضای مناسب برای تجاوزات نظامی و تحقق استراتژی پیش دستانه در مواجهه با آنچه که به عنوان مقابله با تروریسم از آن یاد می‌کند از طرق مختلف و به ویژه ابزار فوق صورت می‌پذیرد. "(ذاکر اصفهانی، 1389 ، http://h-jangenarm.com )
"در بررسی برنامه های دو شبکه رادیو فارسی آمریکا، (رادیو صدای آمریکا و رادیو فردا) که به مدت دو هفته ضبط و با استفاده از روش تحلیل محتوا، موضوعات و روشهای عملیات روانی این رسانه‌ها استخراج شد نتایج نشان داد که آمریکا در عملیات روانی خود علیه ایران، به لحاظ موضوع، عوامل و روش متنوع و متکثر عمل می کند.
بر اساس این بررسی ،" جنگ قدرت بین مسئولان کشور،پنهان کاری مسئولان کشور ،بی کفایتی مسئولان کشور ،تبعیض جنسی در ایران ،تمامیت خواهی حکومت ،آموزش و پرورش ناکارآمد ،گروههای فشار ، نهادهای نظامی ،نهادهای انتصابی ،مردمی نبودن حکومت ،القای ناکارآمدی نظام اسلامی ،تقویت روحیه گروههای اپوزیسیون ،ایجاد نگرش منفی در مردم نسبت به نظام ،تضعیف ارزشها و هنجارهای دینی ،ایجاد نگرش منفی در مردم نسبت به مسئولان نظام ،القای یأس و ناامیدی در مردم ،تهییج اقوام علیه نظام ،تهییج اقلیتها علیه نظام ،ترغیب مردم به انجام کنشهای اعتراض آمیز ،تضعیف روحیه نیروهای حامی نظام ،ایجاد اختلاف بین نظامیان ،تشدید اختلاف گروههای درون نظام ،ترغیب مردم به عدم مشارکت سیاسی وایجاد نگرش منفی در مردم نسبت به روحانیت از جمله مهمترین موضوعات و روشهای عملیات روانی امریکا علیه جمهوری اسلامی ایران بوده است.( الیاسی، 1384، www..arnet.ir )
طرف دیگر این مسئله اینکه ،برنامه های موزیکال شبکه (M. T. V) ،آمریکا بین 271 میلیون خانواده دنیا و در 71 کشور پخش می شود.
بیش از 32 رادیو به زبان فارسی برای ایرانیان برنامه تولید و پخش می کنند. شمار شبکه های تلویزیونی ماهواره ای مستقر در آمریکا به بیش از 15 کانال می رسد که برای جمعیت فارسی زبانان مقیم آمریکا، ایران، تاجیکستان، افغانستان و اروپا برنامه پخش می کنند، ...
با حمایت کنگره آمریکا و با اختصاص بودجه های کلان در حال ترویج فرهنگ غربی و آمریکایی در بین مردم کشورمان هستند.
به عقیده تحلیلگران حوزه سیاسی و رسانه ،امروزه انحصار رسانه ای، در دست مالکان یهودی است." 1700روزنامه و11000مجله فقط در آمریکا منتشر می شود 9000 ایستگاه رادیویی و 1000 ایستگاه تلویزیونی به کار تولید برنامه مشغولند و بیش از 2500 بنگاه عظیم، انتشار کتاب را بر عهده دارند. این تعداد رسانه دیداری شنیداری و مکتوب اگر در سال 1984 توسط 50 مالک بزرگ اداره می شد امروز تنها 10 غول رسانه ای بر این فضا حکومت می کنند.
در آمریکا عملاً 5 شرکت عظیم رسانه ای کار تهیه و پخش اخبار ملی و بین المللی را انجام می دهند که عبارتند از« ABS، CBS، NBC، CNN، Fox News».
«لیونارد کل دنسون» «لیون هس»و«اوره ارلیک» مدیران شبکه CBS.
«ویلیام پلی»، «جیمز رسن فیلد» و«دیوید فرچز» مدیران شبکه CBS.
«آلفرد سیلورمن»، «ایرون لجی لستین»، «ریچارد سالانت» و«ریون فرانک» از NBC همگی یهودی هستند.
گروه رسانه ای(Donrey media) به تنهایی 54 روزنامه را در مالکیت خود دارد.
برادران(نیو هاوس) یهودی چندین روزنامه اخبار صبح همچنین هانس ویل آلاباما، تایمز و روزنامه پست هرالد، بیرمنگام آلابامور و از روزنامه های عصر روزنامه ریجستر، یونیون ماساچست اسپرینگ فیلد، پست استاندارد، نیویورک سراکوس و هرالد جونان
همچنین 12 ایستگاه تلویزیونی و 187 ایستگاه تلویزیون کابلی را در اختیار دارند. مجموعاً 54 عنوان روزنامه و نشریه در اختیار برادران(نیو هاوس) قرار دارد که برخی با تیراژ 22 میلیون نسخه در هفته منتشر می شوند.
خانواده«سولز براگر»یهودی امپراطوری تایمز را اداره می کنند. روزنامه ای که در سال 1896 توسط(آدلف اوش) یهودی تأسیس شد و در سال 1993 توسط این خانواده خریداری شد.
این خانواده مالکیت 18 روزنامه دیگر، 12 مجله با تیراژ قریب 5 میلیون نسخه 7 ایستگاه رادیو تلویزیونی 1سیستم تلویزیون کابلی و 3 شرکت انتشاراتی کتاب را در اختیار دارند. آنها یک سوم مالکیت هرالدتریبون را نیز در اختیار دارند.
خانواده هرست: این خانواده دارای بنگاه انتشاراتی هرست در بورلی هیلز کالیفرنیا و صاحب روزنامه هایی مانند نیویورک جرنال آمریکن ، آمریکن ویکلی، لس انجلس ایونینگ هرالد اکسپرس و، لس انجلس هرالد اگزامینر هستند.روبرت مورداک یهودی مالک نیوز گروپ و فکس نیوز، فاکس و کمپانی قرن بیستم است. هفته نامه ویکلی استاندارد نیز متعلق به گروه اوست. که توسط ویلیام کریستول پسر ایروینگ کریستول اداره می شود.
مورداک بیش از هر ناشر دیگری در جهان روزنامه منتشر می‌کند. دو سوم مجموع تیراژ روزنامه‌های استرالیا، تقریباً نیمی از تیراژ روزنامه‌های نیوزلند و یک سوم تیراژ روزنامه‌های انگلیس توسط مورداک منتشر می‌شوند. شرکت «نیوز کورپوریشن لیمیتد» که به‌اوتعلق دارد از لحاظ قلمرو جغرافیایی یکی از بزرگ‌ترین غول‌های جهان محسوب می‌شود.
نشریاتی مانندروزنامه شیکاگو سان تایمز، روزنامه بوستون هرالد ، روزنامه سان آنتونیونیوزلند، اکسپرس، مجله نیویورک، هفته نامه هوستون کامیونیتی، صدای دهکده، استار، کیو ومجله کیو در آمریکا منتشر می شوند.
در انگلستان روز نامه نیوز او ورلد، سان، نیوز اینتر نشنال، تایمز، هفته نامه ساندی تایمز، تایمز لیتراری ساپلمنت، تایمز ادیو کیشنال ساپلیمنت، تایمز هایرادیو کیشن ساپلیمنت و مجله سیتی هگزین ودر زلاند نو 6 روزنامه ودر استرالیا روزنامه های مورنینگ استار، ساندی تلگراف، میرور، ساندی، ساندیسان، استرالیان، ساندی فیل، ساندی تایمز، مجله تی وی 1، نیوآی ریا، مجله نیوز لیمتد گروپ و چندین مؤسسه مطبوعاتی، کاغذ سازی، چاپ، ضبط وانتشار فیلم ومؤسسات اقتصادی در زمینه های انرژی وحمل ونقل همگی متعلق به مورداک یهودی است.
روزنامه وال استریت ژورنال پرتیراژترین روزنامه آمریکایی با 2/5 میلیون نسخه در روز تحت حاکمیت «داوجونز و پیترکن» یهودی است که 24 روزنامه دیگر را نیز تحت مالکیت خود دارند.
روزنامه دیلی نیوز را«استار لییچر» بنیانگذاری کرد و هم اکنون «ماکس ول» سرپرستی می کند، آنها هر دو یهودی هستند.
(سان تایم) یهودی روزنامه نیویورک پست را بنیانگذاری کرده که امروزه با تیراژ یک میلیون نسخه در روز منتشر می شود.
روزنامه واشنگتن پست نیز تحت رهبری 3 یهودی به نامهای پیتر کالیف، استیون هافنبرگ و آبراهام هیرشفلد قرار دارد. مالک اصلی و رئیس هیأت مدیره واشنگتن پست یعنی«کاترین گرام» ملکه سیاسی و مطبوعاتی آمریکا نیز خود یک یهودی است. روزنامه صدای دهکده تحت مالکیت لئونارد استرن یهودی و Worldreportو US. News، نیز تحت رهبری زورکرین یهودی قرار دارد.
خبرگزاری رویتر، توسط ژولیس رویتر یهودی پایه گذاری گردیده و مجله مشهور(نشنال جئوگرافیک) نیز از دیر باز در دست یهودیان بوده است.
شرکت سینمایی فاکس با مالکیت ویلیام فاکس، شرکت گلدن با ساموئل گلدن و شرکت منزو با مدیریت لوئیس مایر و شرکت پارامونت با هادکتسون همگی تحت مدیریت یهودیان قرار دارند. شرکتهای میاکون و کانن نیز تحت مالکیت(مناخیم گولان ) یهودی قرار دارند.
«وارین هنری فیلیپس» رئیس هیئت مدیره و مدیر عامل شرکت«داو جونز» که مالکیت «وال استریت ژورنال» و 20 روزنامه و مجله هفتگی دیگر را در اختیار دارد نیز خود یک یهودی است." (رشد،1389، http://www.roshd.ir)
به هرحال باید دراین خصوص آگاه باشیم که دشمنان نظام مقدس جمهوری اسلامی با داشتن این همه قدرت رسانه ای و با ایجاد جنگ نرم علیه ارزش‌های اسلامی و کشورمان 24 ساعته برنامه سازی می کنند.
"حجم عظیم سرمایه‌گذاری و توجه به جنگ نرم با استفاده از غول‌های رسانهای دنیا موجب تغییرات سیاسی زیادی در معادلات فکری کشورها شده است.شبکه‌های مختلفی مانندصدای آمریکا (VOA) شبکه بیبیسی فارسی که بویژه در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری با بودجه 15 میلیون پوندی یا 22 میلیون دلاری، تاسیس شد با اهداف استعماری پا به عرصه رسانه گذاشتند. شبکه بیبیسی فارسی که با بودجه مستقیم وزارت خارجه انگلستان و در لندن فعالیت می‌کند از سال آخر فعالیت دولت نهم و در ژانویه سال گذشته به طور رسمی کار خود را آغاز کرد. نوع شکل‌گیری این شبکه که در ادامه تاسیس شبکه‌های غیرانگلیسی زبان کمپانی بزرگ بیبیسی تاسیس شد را باید اندکی بیشتر از دیگر شبکه‌های خبری فارسی‌زبان خارجی مورد تامل قرار داد. از ابتدای سال 1379 که تقریبا در اول راه همه‌گیرشدن اینترنت در ایران بود، سایت خبری بیبیسی فارسی با تولید اخبار و اطلاعات و تحلیل و خبر آغاز به کار کرد.
همچنین شبکه‌هایی که در حال توسعه خودشان هستند، شبکه MBC PERSIA با مالکیت عربستان، TV PERSIA و شبکه‌هایی از این دست را نیز می‌توان با چنین ماموریت‌ها و اهدافی که با بودجه‌هایی کلان اداره می‌شود، مورد توجه قرار داد.
گفته شده در سال 2010 شبکه‌های جدید فارسی‌زبان، قطعا با اهداف جدید در راهند. بنا بر اخباری که تاکنون منتشر شده TRT ترکیه یک تلویزیون به زبان فارسی راه‌اندازی می‌کند که با توجه به این که روابط ایران و ترکیه در شرایط خوبی قرار دارد روندی ناهمسو با نظام ایران را پیگیری نخواهد کرد.
شبکه EuroNews نیز صدای فارسی را برای اخبار خود راه‌اندازی می‌کند و 24 France قرار است تا پایان 6 ماه اول 2010، حداقل 3 ساعت در روز برنامه به زبان فارسی پخش کند.
BBC Persian، پیش‌بینی کرده در اوایل تابستان 1389، 4 ساعت به زمان برنامه‌های خود اضافه کند و روزانه 12 ساعت برنامه از ساعت 13 تا یک بامداد به صورت زنده داشته باشد.
همچنین DW آلمان قرار است تا عید امسال، 3 روز در هفته به مدت یک‌ساعت و نیم اخبار و برنامه‌های تحلیلی به زبان فارسی پخش کند.
2 Tv Persia هم تا نوروز امسال راه‌اندازی می‌شود. شبکه تلویزیونی استار یکی از زیرمجموعه‌های غول رسانهای «نیوز کورپوریشن» نیز که در نیویورک فعالیت می‌کند، بزودی برنامه‌های خود را به زبان فارسی راه‌اندازی می‌کند. در ماه‌های اخیر هم شبکه فارسی وان به عنوان یکی از شبکه‌هایی که به پخش سریال‌هایی با دوبله فارسی میپردازد نیز از قاعده جمع‌آوری شگفت‌آور مخاطب خالی نیست.
در این خصوص باید گفت؛اندیشمندان و محققان حوزه رسانه و جنگ نرم "القای غیرصلح‌آمیز بودن فناوری هسته ای ایران،سرمایه‌گذاری و ایجاد رسانه‌های دیداری و شنیداری، شبکه های تبلیغاتی جهت ارائه تصویری سیاه و خطرناک از جمهوری اسلامی ایران برای افکارعمومی جهان به عنوان مثال تولید و پخش فیلم ضدایرانی 300، ایجاد فضای رسانهای درباره دخالت ایران در عراق، لبنان و … به عنوان کشور حامی تروریسم، سازماندهی نارضایتی در مورد موضوعات حقوق بشر، حقوق زنان و دامن‌زدن به مطالبات صنفی و اجتماعی توسط برخی مطبوعات و احزاب داخلی ایران، راه‌اندازی سایتهای اینترنتی جهت اجرای جنگ رسانهای، تحلیل مغرضانه از اوضاع داخلی ایران و ایجاد فضای وحشت‌زا ، وجود بحران اقتصادی و مشکلات ناشی از آن،سوءاستفاده از اجرای برخی طرح ها مانند طرح امنیت اجتماعی به عنوان محدودکننده آزادی و حقوق زنان و ایجاد تقابل بین سران ارشد نظام اسلامی و القای اینکه جنگ قدرت در جمهوری اسلامی بین چند طیف در جریان است و اینکه در نهایت کدام گروه پیروز و یا شکست می‌خورد،را از جمله نقشه های آمریکا برای عملیاتی ساختن جنگ نرم علیه جمهوری اسلامی اعلام می کنند.
همه این شبکه‌ها که بدون تعارف داخل کشور و در سطح منطقه در میان فارسی‌زبانان، مخاطبان زیادی را نیز یافته است، همگی به دنبال یک هدفند و آن القای دیدگاهی است که در این 30 سال نتوانسته بود در میان باورهای اجتماعی و فرهنگی مردم جای بگیرد. در دهه اخیر تاسیس 3شبکه مهم خبری در داخل کشور شامل شبکه بین‌المللی خبر، شبکه عربی‌زبان العالم و شبکه خبری انگلیسی زبان پرس تی‌وی گام مهمی برای مقابله با تهدیدات آغاز شده جنگ نرم برداشتند.(مرادی 1389، http://www.softwar.isarblog.com)
به هرحال باید توجه داشته باشم که" پدیده جنگ نرم که علیه جمهوری اسلامی ایران به راه افتاده است به شکل های مختلف مانند نابسامانی اقتصادی، ایجاد نارضایتی در جامعه، تأسیس سازمان‌های غیردولتی ، جنگ رسانهای، عملیات روانی برای ضعیف جلوه دادن دولت و ایجاد ناتوی فرهنگی متبلور می‌شود.عوامل براندازی نیز از زمینه‌های موجود در جامعه برای پیشبرد اهداف خود استفاده کرده و سعی در ایجاد نارضایتی بین افکارعمومی را دارند.
از جمله این راهکارها در اجرای پروژه بهره برداری از وجود تنوع قومی و قبیله ای در ایران، دامن زدن به نافرمانی مدنی در تشکل‌های دانشجویی و ایجاد شبکه‌های رادیو تلویزیونی فارسی زبان را می توان نام برد."( عباسی، 1388، http://www.ido.ir)
نتیجه گیری
هو الذی ینزل علی عبده آیات بینات لیخرجکم من الظلمات الی النور " (سوره‌حدید -آیه9)
"اوست خدایی که بر بنده‌اش آیاتی روشن فرو می‌فرستد تا شما را از تاریکی‌ها به نور هدایت کند. "
امروزه به دلیل پیچیدگی اجتماعی ماهیت یافتن نقش رسانه‌های جمعی در ایجاد روابط افقی و عمودی در جوامع، کاربرد این وسایل در عرصه های مختلف زندگی جوامع بشری بیش از پیش چشمگیر شده است.
بر این اساس باید گفت، رسانه‌ها پل ارتباطی و بلکه وسیله‌ی تسلط بر افکار، اراده و احساسات بشریت دوران معاصر به شمار می‌آیند. مراکز رسانه‌های استکبار که به مدرن‌ترین فناوری جهانی مجهزند، از یک سو ابزاری در جهت اجرای عملیات روانی قدرت‌ها علیه ملت‌ها و دولت‌های مستقل هستند و از سوی دیگر وسیله‌ای برای کنترل، تضعیف، جهت‌دهی و هدایت جوانان در سراسر جهان محسوب می‌شوند.
در عصر انبوه اطلاعات و هدایت دقیق رسانه‌ها، هرکسی، باید بهطور دائم با مخاطبان در فعل و انفعال باشد تا بتواند به فعالیت خود ادامه دهد. در عصر کنونی، نادیده گرفتن استفاده از رسانه‌های اجتماعی .... با از دست دادن برتری در عرصه رقابت پرطاقت برای تأثیر گذاشتن بر افکار مردم در سرتاسر دنیا برابر است.( مت آرمسترانگ، 1389، http://www.jangnarm.com)
رسانه به عنوان ابزاری جهت مقابله با جنگ نرم به شمار می رود. "رسانه ها با توجه به رسالت اطلاع رسانی خود می توانند تصویر مردم از میزان کارایی دولت را دستخوش تغییر کنند و متحول سازند. بنابراین هر چه این تصویر مثبت تر و با دیدگاه خوشبینانه تر طراحی شود، شکاف بی‌ثباتی در جامعه کمتر می‌شود و زمینه‌ی بروز بی‌ثباتی از بین می رود. به همین خاطر است که در بعضی از کشورهای پیشرفته، در هر وزارتخانه، دفتر ویژه خبرنگاران مقیم آن وزارتخانه تأسیس شده است تا روند اطلاع رسانی هر چه سریع تر و دقیق تر انجام گیرد.( رضا قلی زاده، August 2009 ، http://www.hccmr.com )
یکی از مهم ترین ابزارها و تکنیک های جنگ نرم، رسانه است. متاسفانه امروز اکثر رسانه های مطرح و قدرتمند دنیا در اختیار نظام سلطه و در راستای اهداف غیرانسانی آنان قرار دارد؛ ولی رسانه همانند شمشیر دولبه است و کشورهای هدف هم می توانند از آن برای مقابله با توطئه های نظام سلطه بهره ببرند.
امروزه جنگ روانی ابزاری در دست فرصت‌طلبان برای تسلط بر اندیشه و رفتار دیگران به شمار می‌آید.به نظر می رسد ما در جنگ نرم صاحب تجربه خاص نیستیم و باید با تجربیات جنگ نرم غرب آشنا شویم. باید بگوییم وظیفه آگاهی بخشی است یعنی باید پشت صحنه این جریانها را روشن کنیم. بهطور مثال، ماهیت رسانه بیبیسی فارسی،رادیو فردا،... را به مردم بشناسانیم. در واقع با استعداد عظیمی که در میان ملت بزرگ ایران و نخبگان رسانه ای وجود دارد، راهکارهای اسلامی را برای مقابله با آن طراحی بکنیم.
رسانه ها ، گاه باران حیات بخش جامعه و عامل رشد و شکوفایی و برادری و اتحاد و انسجام است ، و گاه نقش کارخانه های تولید مشروب الکلی را ایفا می کنند ؛ همان گونه که از رسانه های مکتبی و الهی و سازنده و راست گو باید حمایت و قدردانی شود ، نسبت به رسانه های دروغ پرداز و یأس آفرین و وحدت شکن باید قاطعانه برخورد گردد.
قدرت نمایی رسانه‌های داخلی در مقابله با هجمه خبری جنگ نرم، پرهیز از انحراف و یا جو زدگی رسانه‌های داخلی در مقابله با بحران‌های زودگذر و موضع‌گیری و اقدام به موقع و یکپارچه در مقابله با جنگ نرم از وظایف مهم رسانه‌ها می‌باشد.( .( فیروزی، 1388، http://www.hamandishi.net)
امروز استفاده از قدرت نرم برای تأمین منافع ملی و تمامیت ارضی کشور ، ضرورت است و مراقبت از کشور در برابر تهدید نرم حیاتی است .برای مقابله با جنگ نرم ، داشتن استراتژی مهم تر از داشتن قدرت است، بنابراین لازم است در دو حوزه داخلی و بین‌المللی ، نقش هر یک از نهادهای دولتی مشخص و تبیین گشته و تقویت توانمندی سازمان‌های امنیتی تقویت شود.
به این نکته باید توجه داشته باشیم که رسانه های ما در صورتی می توانند، نقش مثبتی درمقابله با غلبه جنگ نرم دشمنان ایفا کنند، که به دانش ،علم و فناوری لازم برای مقابله با این جنگ نرم داشته باشند.
امید است که سیاستگذاران داخلی رسانهای که به برنامه‌سازی می‌پردازند و افکار عمومی را در اختیار دارند، به ظرافت‌های جنگ نرم بیش از پیش پی ببرند و سریع‌تر خود را تمام قد به ابزار جنگ نرم مجهز کنند و با توکل بر ذات اقدس احدیت و بهره‌مندی مطلوب از امکانات و نعمات الهی‌کشور اعم از مادی، انسانی و معنوی بتوانیم ضمن مقابله با دسیسه‌های دشمنان اسلام و نظام پرچم انقلاب را به صاحب اصلی آن حضرت ولی‌الله‌آلأعظم (عجّ‌الله‌تعالی‌فرجه) برسانیم.
رهبر معظم انقلاب فرمودند: «رسانه مهمترین ابزار جنگ نرم است» باید این ابزار را بیش از پیش مورد توجه قرار داد و از آن به نفع منافع کشور بهره‌برداری کرد.
منابع:
- قرآن
- شبکه رشد،1389،جنگ رسانه ها، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ، قابل دسترسی در:http://www.roshd.ir)
- وب سایت نهاد رهبری،1389، رسانه‌های قدرت و قدرت رسانه‌ها ، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها،قابل دسترسی در: http://www.nahad.ir)
- دهنوی، احمد ، 7 مهر 1388، نگاه روز و تحلیلی دقیق بر مفهوم جنگ نرم، رادیو ایران،قابل دسترسی در: http://radio.irib.ir)
- جان. ام. کالینز، استراتژی بزرگ (اصول و رویه ها)، ترجمه کوروش بایندر، تهران : انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه، 1370،ص 487 ).
- باقری،محمد،1388، جنگ نرم؛ تبیین مفهومی، پیشینه تاریخی و تاکتیکها، تبیان زنجان،قابل دسترسی در: http:// www.Tebyan-Zn.ir).
- محبیان،امیر،1388، آنچه باید درباره جنگ نرم بدانیم(تاریخچه جنگ نرم)، سایت نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی،قابل دسترسی در:http://nahadsbmu.ir)
- جوانی، یدالله، 1388، مفهوم‌شناسی و ماهیت جنگ نرم، هفته‌نامه صبح صادق -- 25/08/1388 -- شماره 425 – صفحه 8)
- فیروزی، محمد حسین،1388، نقش رسانه‌ها در جنگ نرم،مرکز هم اندیشی استادان و نخبگان دانشگاهی ،قابل دسترسی در: http://www.hamandishi.net)
- رشکیانی، مهدی، 17, February 2010 12:01:40 ، نظام‌های رسانهای از آمرانه تا آزادی‌گرا،مرکز تحقیقات رسانه ای همشهری،قابل دسترسی در : http://www.hccmr.com)
- منصوری، طوبی، 21, July 2008 15:02:20 ، تکنولوژی‌های نو و رسانه، مرکز تحقیقات رسانه ای همشهری،قابل دسترسی در : http://www.hccmr.com)
- مولانا، حمید، 3/7/79، جنگ رسانه‌ها، علل، اهداف و راهحلها - گفتگو با حمید مولانا،درگاه پاسخگویی به مسایل دینی ، قابل دسترسی در: http://www.porsojoo.com)
- محمدی، مجید (1376). مدیریت رسانه ها. فصلنامه رسانه، سال هشتم، شماره سوم، تهران: انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها
- حسین زاده، حمید، 2 دی 1387 ، جنگ رسانه ای، پرتال فرهنگی اطلاع رسانی نور،قابل دسترسی در : http://noorportal.ne)
- حاذق نیکرو، حمید، 14 اردیبهشت 1389، جنگهای رسانهای، تاریخچه، اصول و روشها،پایگاه تخصصی جنگ نرم، قابل دسترسی در: http://jang-narm.com)
- بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری،2/7/1388، قابل دسترسی در: http://farsi.khamenei.ir)
- بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار عید مبعث، 29/4/88، قابل دسترسی در: http://farsi.khamenei.ir)
- شکرخواه، یونس،رسانه‌ها و جنگ روانی، فصلنامه عملیات روانی، سال دوم،شماره1، بهار83،ص. 85 )
- تافلر ،الوین .جنگ وپاد جنگ،ترجمه مهدی بشارت ،تهران:اطلاعات،1374)
- حسینی، فاطمه، ۸ آذر ۱۳۸۸، شگردهای رسانه ای در عملیات روانی،قابل دسترسی در: http://www.gerdab.ir)
- شیرازی، محمد؛ عملیات روانی وتبلیغات [مفاهیم و کاربردها]؛ انتشارات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، تهران : 1376 ،ص.15-14)
- ذاکر اصفهانی، علیرضا،29/01/1389 ، جنگ نرم، از دیروز تا امروز،دبیرخانه دائمی هماش ملی جنگ نرم ،قابل دسترسی در : http://h-jangenarm.com )
- سورین، ورنوو تائی نکار، جیفر. نظریه های ارتباطات،ترجمه دکتر علیرضا دهقان ،انتشارات دانشگاه تهران، 1381 )
- محسنیان راد، مهدی (1373). درآمدی بر تئوری ارتباطی. جزوه آموزشی، تهران : انتشارات مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق (ع))
- ژان,کازنو،جامعه شناسی وسایل ارتباط جمعی،ترجمه باقر ساروخانی ومنوچهر محسنی، تهران:اطلاعات،1367.ص 45)
- سیف‌پور، رضا،11 بهمن ۱۳۸۸، کارکردهای «بی.بی.سی» فارسی در جنگ نرم علیه ایران،تابناک ،قابل دسترسی در : http://tabnak.ir)
- بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با بسیجیان ، 4/9/88 ،قابل دسترسی در: http://farsi.khamenei.ir)
- شرفی،محمد رضا،خشکاب ،شهربانو،1388 ،بررسی تقابل فرهنگ و تکنولوزی ظهور تکنوپولی،نشریه علمی – تخصصی شورای عالی انقلاب فرهنگی،سال چهارم- شماره 33و34،مهر و آبان 1388 )
- نادری ، شبنم،3 آبان 1388 ، جنگ نرم هنر پیروزی بدون جنگ قسمت اول، روزنامه کیهان، شماره 19494 ، صفحه 12 (سیاسی) .
- بی نام ، 14/2/1389 ، چگونه رسانه‌ها ابزار جنگ نرم می‌شوند،قابل دسترسی در : http://www.talabeblog.ir)
- مظاهری سیف، حمیدرضا، 5 خرداد 1389، جنگ نرم در پوشش معنویت گرایی (1)،راسخون ،قابل دسترسی در: http://www.rasekhoon.net)
- صالحی، سید عباس ، 20 بهمن 1388، نشانه‌شناسی جنگ نرم،خبر آنلاین ،قابل دسترسی در: http://www.khabaronline.ir)
- کیایی ،مهدی، 6 بهمن 1388، رسانه‌ها قدرت نرم هر کشوری هستند،رجا نیوز،قابل دسترسی در: http://www.rajanews.com)
- دیدار مقام معظم رهبری با جمعی از شعرا، فرهیختگان و اهالی فرهنگ ، مورخ ۱۳۸۸/۰۶/۱۴.قابل دسترسی در: http://farsi.khamenei.ir)
- دیدار مقام معظم رهبری با جمعی از اساتید و اعضای هیات علمی، نخبگان، و رؤسای دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی، مورخ ۰۸ /۱۳۸۸/۰۶، قابل دسترسی در: http://farsi.khamenei.ir)
- بیانات مقام معظم رهبری در جمع مردم خونگرم چالوس و نوشهر ، مورخ 15/7/1388، قابل دسترسی در: http://farsi.khamenei.ir)
- بیانات مقام معظم رهبری در جمع اعضای دفتر رهبری و سپاه ولی‌امر ، مورخ 5/5/1388، قابل دسترسی در: http://farsi.khamenei.ir)
- بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با هزاران نفر از مردم آذربایجان ، مورخ 28/11/1388، قابل دسترسی در: http://farsi.khamenei.ir)
- بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با هزاران نفر از مردم مازندران ، مورخ 6/11/1388، قابل دسترسی در: http://farsi.khamenei.ir)
- الیاسی، محمدحسین؛ 1/5/1384،عملیات روانی امریکا علیه جمهوری اسلامی ایران (تحلیل محتوایی رادیو فردا و رادیو صدای امریکا)، سایت www..arnet.ir )
- مرادی ،علی ، 15 فروردین 1389، از جنگ سخت تا جنگ نرم،قابل دسترسی در: http://www.softwar.isarblog.com)
- عباسی، جلال، 2 آذر 1388، بررسی علل جنگ نرم علیه جمهوری اسلامی،قابل دسترسی در: http://www.ido.ir)
- رضا قلی زاده، بهنام، August 2009 ، توسعه‌ی سیاسی و رسانه‌ها، مرکز تحقیقات و مطالعات رسانه ای همشهری ،قابل دسترسی در: http://www.hccmr.com )
- مت آرمسترانگ، ترجمه (عمادی، سیدرضی)، 9 خرداد 1389، رسانه اجتماعی بهمثابه دیپلماسی عمومی، قابل دسترسی در: http://www.jangnarm.com)
- Marshal Mc .Luhan.(1964). "Under standing Media New", York. Grow Hill.
پی نوشتها :
- صالحی، سید عباس ، 20 بهمن 1388، نشانه‌شناسی جنگ نرم،خبر آنلاین ،قابل دسترسی در: http://www.khabaronline.i)
- صالحی، محمد،27 اردیبهشت ۱۳۸۸، نقش رسانه‌ها در عملیات روانی آمریکا بر ضد جمهوری اسلامی ایران،بانک مقالات جهان اسلام ،قابل دسترسی در: http://islamworld2020.persianblog.ir)
- بی نام ۸۷/۰۴/۱۶، جنگ روانی رسانه ها ، ایران دیپلماسی ، http://www.irandiplomacy.ir
- رحمانی فضلی عبدالرضا، 28 اسفند1379، نقش رسانه ها در شکل دهی فرهنگ عمومی،قابل دسترسی در: http://www.iranpress.ir)
- بی نام ،1388 ، بانک مقالات فارسی ،قابل دسترسی در: http://www.cdcoloop.com (
- بی نام ،16 فروردین 1389 ، راهکارهای مقابله با جنگ نرم : دیدگاه مقام معظم رهبری،قابل دسترسی در: http://www.rasatarin.blogsky.com)
- خبرگزاری فارس ،http://www.farsnews.com
- سایت مرکز پژوهشهای سیما http://www.irc.ir
- پایگاه اتحادیه رادیو و تلویزیون های اسلامی http://www.irtvu.com