مزایایی برای چاپ مقالات ISI، که منجر به عطش دانشگاهیان شده است
محمدحسین نجاتی: سال
هاست که مسوولان وزارت علوم با ارایه آماری از پیشرفت قابل توجه ایران در
ارسال مقالات علمی به پایگاه علمی ISI و سایر پایگاه های علمی و سهم بالای
تولید علم ایران در جهان خبر می دهند. گرچه تعداد مقالات ایران در پایگاه
های علمی افزایش قابل توجهی داشته است و باعث بهبود وضعیت ایران در تعداد
مقالات ارسالی شده است اما اشاره و مانور بر این موضوع تحت عنوان سهم بالای
ایران در تولید علم جهان نه تنها واقعیت ندارد، بلکه اشاره به بخش اندکی
از واقعیت است. از طرف دیگر، رونق گرفتن بازار خرید و فروش مقالات ISI در
کشورنیز، باعث شده، مخالفان افزایش تعداد مقالات نیز، دست پری برای انتقاد
داشته باشند.
برای نمونه چندی پیش حجت الاسلام حسن روحانی، رییس جمهور در جمع دانشگاهیان به گرایش استادان و دانشجویان به تولید مقاله معترض شد و گفت: "امروز بیاید در هر استان‌تان جهانی بیاندیشید و ملّی و محلّی حل کنید. در استان خودتان، دانشگاه خودتان، دانشگاه استان نمی‌خواهد به مسایل استان بپردازد. برایش راه‌حل پیشنهاد کند، تحقیقاتش را در آن مسیر قرار دهد. مدام به فکر ISI نباشیم، به فکر امتیاز نباشیم؛ رها کنیم این شرک‌ها را و به فکر کشورمان و ملتمان باشیم." (اینجا)
اعتراض او به توروم علمی بود که تنها باعث افزایش آمار های کمی می شود و کمکی به کیفیت و تولید علم نافع در کشور نمی کند (اینجا)
هم اکنون ایران از پنج شاخص عمده در سنجش تولید علم تنها در زمینه ارسال مقالات پیشرفت قابل توجهی داشته است و در سایر شاخص ها همچون رتبه کشور در میزان ارجاع به مقالات، سهم تولیدات علمی در مقایسه با سایر تولیدات، نسبت تولیدعلم به تولید ناخالص ملی و تعداد محققان به ازای یک میلیون نفر از موقعیت مناسبی برخوردار نیست.
هم اکنون براساس آخرین اطلاعات ارایه شده از سوی سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) وابسته به وزارت علوم، آمار تولیدات علمی تا یک ماه ونیم پیش یعنی تا ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۲ نشان می داد که ایران از اول سال میلادی تا این بازه زمانی برابر با ششم می ۲۰۱۳ در پایگاه استنادی «اسکوپوس» با تولید ۱۱ هزار و ۷۰۳ مقاله همچنان رتبه ۱۶ را حفظ کرده و درپایگاه ISI با تولید شش هزار و ۴۴۲ مقاله در جایگاه ۱۸ تولید علم جهان قرار دارد.
درصد تولید علم ایران در مقایسه با کل تولیدات کشور
انتقاد دیگری که مخالفان در رابطه با افزایش کمیت مقالات علمی در ایران مطرح می شود، این است که، یکی از معیار های سنجش تولید علم هر کشور که از سوی مجامع علمی معتبر در دنیا همواره به آن تاکید می شود، سهم تولید علم هر کشور از کل تولیدات آن است.
براساس اطلاعات مندرج در گزارش توسعه انسانی برنامه توسعه ملل متحد در سال 2013، ایران در زمینه درصد تولید علم ایران در مقایسه با کل تولیدات کشور با 0.12 درصد در جایگاهی پایین تر از کشورهایی همچون عربستان سعودی، ترکیه و مصر، قرار دارد. (نمودار شماره 2) همچنین کشور هایی همچون آمریکا با 32 درصد، انگلستان با 7.8 درصد، آلمان با 6.9 درصد، ژاپن با 6.8 درصد، فرانسه با 4.8 درصد پنج کشور اول دنیا در زمینه بیشترین سهم تولید علم از کل تولیدات هستند.
نکته مغفول درباره رشد قارچ وار مقاله های علمی
فارغ از مسایل مطرح شده ، انچه که کمتر در رابطه با افزایش قارچ وار مقاله های علمی کمتر مورد توجه قرار گرفته است، این است که افزایش تعداد مقالات علمی در ایران، رابطه نزدیکی با سیاست های وزارت علوم در این رابطه دارد. به طوریکه، وزارت علوم طی سال های اخیر،با تنظیم سیاست های تشویقی برای چاپ مقالات علمی، خواسته و یا ناخواسته به عطش موجود برای چاپ مقاله ISI، دامن زده است. در جدول های زیر، مزایای چاپ مقالات ISI، و نظر موافقان و مخالفان در این رابطه را بخوانید.
|
مزایای انتشار مقاله ISI برای اساتید |
|
|
1 |
افزایش رتبه علمی |
|
2 |
افزایش حقوق و مزایای شغلی |
|
3 |
امکان عضویت در بنیاد ملی نخبگان |
|
4 |
شناخته شدن به عنوان متخصص و صاحب نظر در موضوع |
|
5 |
امکان گرفتن پروژه های تحقیقاتی با درآمدهایی بسیار بالا |
|
6 |
ایجاد شدن احساس افتخار و اعتماد به نفس در نویسندگان مقالات |
|
7 |
نظریه پردازی و بیان دیدگاه های نویسندگان در زمینه های تخصصی |
|
8 |
ثبت کردن تحقیقات و مطالعات انجام شده به نام نویسندگان و حفظ دائمی آنها |
|
9 |
عرضه پژوهش و دستاوردهای علمی و تحقیقاتی به افراد زیادی در تمامی نقاط جهان |
|
مزایای انتشار مقاله ISI برای دانشجویان |
|
|
1 |
پذیرش راحت تر در مقطع دکتری |
|
2 |
گرفتن بورس تحصیلی از دانشگاه های معتبر بین المللی در سراسر جهان |
|
3 |
استخدام راحت تر در کلیه ادارات و سایر مراکز دولتی و خصوصی |
|
4 |
پذیرفته شدن بسیار راحت تر به عنوان عضو هیات علمی در دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی |
|
5 |
امکان ادامه تحصیل در مقطع، رشته و دانشگاه دلخواه در تمامی واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی بدون آزمون ورودی |
|
6 |
امکان عضویت در بنیاد ملی نخبگان |
|
7 |
شناخته شدن به عنوان متخصص و صاحب نظر در موضوع |
|
8 |
امکان گرفتن پروژه های تحقیقاتی با درآمدهایی بسیار بالا |
|
9 |
ایجاد شدن احساس افتخار و اعتماد به نفس در نویسندگان مقالات |
|
10 |
نظریه پردازی و بیان دیدگاه های نویسندگان در زمینه های تخصصی |
|
11 |
ثبت کردن تحقیقات و مطالعات انجام شده به نام نویسندگان و حفظ دائمی آنها |
|
12 |
عرضه پژوهش و دستاوردهای علمی و تحقیقاتی به افراد زیادی در تمامی نقاط جهان |
|
مخالفان |
|
|
عماد افروغ، استاد دانشگاه، نماینده مجلس هفتم |
وابسته شدن به آی اس آی از بعد علمی باعث می شود اندیشمندان کشور از رسالت فرهنگی و اجتماعی خود محروم شوند. برخی با بها دادن به آی اس آی دارند کشور را به عقب می برند این افراد چون درک درستی ازعلم ندارند چنین می کنند و حتی شورای عالی انقلاب فرهنگی هم که باید ترمز این سیاست ها و اشتباهات باشد نقش شتاب دهنده در گرایش به آی اس آی پیدا کرده است. این یک بلا و درد خانمان سوز است که توسط کسانی به جان کشور افتاده که مباحث نرم افزاری علم را نمی شناسند و با نگاهی اثبات گرایانه دارند به انقلاب و فرهنگ این کشور خیانت می کنند. |
|
حجت‌الاسلام حسن روحانی رئیس‌جمهور |
امروز بیاید در هر استان‌تان جهانی بیاندیشید و ملّی و محلّی حل کنید. در استان خودتان، دانشگاه خودتان، دانشگاه استان نمی‌خواهد به مسایل استان بپردازد. برایش راه‌حل پیشنهاد کند، تحقیقاتش را در آن مسیر قرار دهد. مدام به فکر ISI نباشیم، به فکر امتیاز نباشیم؛ رها کنیم این شرک‌ها را و به فکر کشورمان و ملتمان باشیم |
|
محمدامین قانعی‌فرد استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تربیت معلم و عضو هیات رئیسه انجمن جامعه شناسی ایران |
از یک طرف شما شاهد رشد مقالات، رشد ISI، رشد تعداد دانشجو، رشد تعداد دانشگاه و بزرگ‌شدن آموزش عالی هستید، از یک طرف هم، بی‌محتوا شدن و دچار زوال‌شدن این قضیه است. این پدیده را از نگاهی دیگر می‌توان «تورم آموزش عالی» نامید. غربی‌ها یک اصطلاح توده‌ای شدن آموزش عالی یا Massification دارند، اما این توده‌ای شدن ارتباطی با بخش‌های مختلف جامعه دارد؛ از جامعه نیرو می‌گیرد و به جامعه خدمت می‌رساند، و توده‌ای شدن برای خودش جایگاه مناسبی دارد، اما دانشگاه‌های ما دچار تورم شده است، این تورم مثل هر تورم دیگری منجر به کاهش ارزش می‌شود. همین جور که تورم اقتصادی، ارزش (پول) را کاهش می‌دهد، اینجا هم ما شاهد هستیم که ارزش‌های دانشگاهی، مسئله اخلاق دانشگاهی و مسئله روح دانشگاهی دارد دچار نوعی بی‌ارزشی می‌شود، ارزش‌های علم دارد جایگاه خودش را از دست می‌دهد." |
|
رضا داوری‌اردکانی، چهره ماندگار فلسفه |
مقاله‌نویسى در مجله‌هاى ISIرا تشویق کنیم، اما الزام دانشمندان به این کار و موکول کردن ارتقا در مراتب دانشگاهى به داشتن مقاله در ISIنشانه خوبى نیست و شاید با روح علم ناسازگار باشد |
|
دکتر یلپانی، استاد رشته شیمی |
خلاق علمی در چاپ مقاله ها رعایت نمی شود. گاهی اسم مقاله عوض و دوباره در جای دیگری چاپ می شود. هیچ یک از مقاله های تولید شده قابلیت تبدیل به صنعت را ندارد، مثلا بیشتر مقاله های شیمی ایران، نه در ایران و نه در خارج، استفاده صنعتی ندارد. ما در واقع فقط در آمار و عدد و رقم رشد کرده ایم. |
|
دکتر عصاره عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز |
برای رشد علمی، باید زمینه همکاری اندیشمندان ایرانی را با دیگر متفکران رشته های مرتبط در خارج از کشور فراهم کرد چرا که یکی از ملاک های ISI، همکاری بین المللی در تالیف و تدوین مقاله های علمی است. همچنین آثار نویسندگان مختلفی که در مقالات علمی مورد استناد قرار گرفته است شاخص مهمی در ISI محسوب می شود، هر قدر استناد مقاله های علمی به مجله های علمی بیشتر باشد، اعتبار یا ضریب تاثیر آن مجله ها بیشتر خواهد بود در حالی که بررسی نشان می دهد، بیشتر منابع و مآخذ مقاله های علمی تولید شده در ایران، کتاب ها و مقاله های داخلی است |
|
موافقان |
|
|
مهدی‌نژاد معاون سابق پژوهشی وزارت‌علوم |
این مجلات هر مقاله ای را منتشر نمی کنند و ملاک ما هستند.از سوی دیگر ممکن است یک نفر برای ورود به هیات علمی دانشگاه،۱۰ مقاله بیاورد اما ما یک هیات ممیزه در وزارت علوم و تحقیقات داریم که صحت و جدید بودن این مقالات در مجله ها را بررسی می کند و اگر معتبر نباشند امتیاز نمی دهند . اگرهم خدای نکرده تقلبی باشند حتما برخورد می شود. ما برای این مجلات معیارهایی داریم و هر چند وقت یکبار هم آیین نامه های مربوط به آنها تغییر می کند تا از مجله های معتبر در بخش پژوهش و پایان نامه استفاده کنیم. |
|
محمدعلی زلفی گل، رئیس دانشگاه بوعلی‌سینا |
توسعه علمی کشور، نه تنها توهم نیست، بلکه واقعیتی انکارناپذیر است. فرآیند پژوهش در مرزهای دانش، علاوه بر رشد تعداد مقاله‌های علمی کشور، پیامد‌های بسیار با ارزش‌تری به همراه داشته است. در این سال‌ها، نسل جدیدی از پژوهشگران کشور تربیت‌شده‌اند که علاوه بر آشنایی به روش تحقیق در مرزهای دانش، نگاهی جدی به حل مسائل و موضوعات مورد نیاز کشور دارند و در این زمینه به موفقیت‌های بزرگی نیز دست‌یافته‌اند.پیشرفت‌های اخیر علمی ایران در زمینه‌های پزشکی، صنایع دفاعی و هسته‌ای، از جمله بارزترین این دستاوردهای علمی است. |
|
دکتر حسین غریبی، معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد |
دانشمندانی که در نشریات فهرست شده در ISI مقاله چاپ می‌کنند، بر این باورند که امروز دارای تجربه بهتری در حوزه تحقیق شده‌اند، تبادل علمی بسیار خوبی با دانشمندان جهان دارند و تجارب بسیار خوبی از آنان آموخته‌اند. وزارت علوم و تحقیقات و فناوری و اعضای هیأت ممیزه همه دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی خصوصی و دولتی به گونه‌ای می‌دانند که روش‌های علمی به کارگرفته شده توسط محققان امروز، برای انجام طرح‌های تحقیقاتی، بسیار پخته‌تر و دقیق‌تر از گذشته است. |
۴۷۴۷